Pišu: Milorad Milojević i Meliha Kešmer (Radio Slobodna Evropa)
“Ruski pogled” na Dejtonski sporazum. Između ostalog to će biti tema konferencije koju Fond blizak režimu Vladimira Putina, a u čijoj upravi sjedi i ruski šef diplomatije Sergej Lavrov, organizuje u Banjaluci u oktobru, pod nazivom “Balkanski dijalog”.
Radi se o Fondu za javnu diplomatiju “Aleksandar Gorčakov”, sa sjedištem u Moskvi, koji je na listi sankcionisanih organizacija u Evropskoj uniji, od jula 2022. godine.
Sankcionisan u EU, u bh. entitetu Republika Srpska ruski fond će biti dobrodošao, a na skup će dovesti, kako je najavljeno, za sada, nepoznat broj učesnika iz Rusije.
Činjenica sankcija, kako je izjavio za RSE, je nepoznata za domaćina banjalučkog skupa Predraga Ćeranića, dekana javnog Fakulteta za bezbjednost sa sjedištem u ovom gradu.
On kaže da mu “nije poznato” da se Fond nalazi pod sankcijama EU, ali da u tome ne vidi “neku prepreku”.
“BiH nije u ratu s Rusijom, nije ni član EU, s Rusijom je na snazi bezvizni režim, BiH nije uvela sankcije Rusiji i uopšte, nema s Rusijom neprijateljski odnos”, izjavio je Ćeranić.
S ovog fakulteta najavljen je i sastanak učesnika s Miloradom Dodikom, proruski orijentisanim predsjednikom Republike Srpske.
Dodik je pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država, te Velike Britanije zbog, kako je ocijenjeno iz tih zemalja, antidržavnih, antidejtonskih i separatističkih aktivnosti njega i njegove partije, Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD).
Šef diplomatije BiH o skupu u Banjaluci
U komentaru na najavljeni skup ministar vanjskih poslova BiH Elmedin Konaković za RSE navodi da Bosni i Hercegovini u ovoj fazi evropskih integracija šteti to što se dio političke scene u BiH, entitetu RS “intimizirao s predsjednikom Putinom i s njegovim režimom i što slavi takvu vrstu odnosa”.
Dodaje da na nivou BiH nema konsenzusa po pitanju ruske agresije na Ukrajinu, zbog čega BiH i dalje nije ispunila zahtjev EU o uvođenju viza ruskim državljanima.
Na ponašanje političkih lidera iz RS-a Konaković ističe da ne može uticati, ali dodaje da treba razgovarati, te da bi i njima “BiH trebala biti važnija od Rusije”.
“Ono što bi bilo važno, a uputio sam jedno pismo Obavještajno-sigurnosnoj agenciji, bez obzira na sve okolnosti, bilo bi važno kontrolisati ko su ljudi koji ulaze u BiH. Ne samo iz Rusije, nego i iz drugih zemalja, da li eventualno unose neku opasnost po našu zemlju, to bi svakako trebao biti prioritet za organe sigurnosti”, rekao je Konaković.
Šta se zna o Fondu Gorčakov?
Fond za javnu diplomatiju Aleksandra Gorčakova osnovao je 2010. godine ruski predsjednik Dmitrij Medvedev. Iako se zvanično vodi kao “nevladina organizacija”, Ministarstvo vanjskih poslova Rusije finansira rad Fonda, koji zauzvrat finansira think-tankove i druge manje organizacije.
Dobio je ime po Aleksandru Gorčakovu, ruskom ministru vanjskih poslova od 1856. do 1882. godine.
U obrazloženju sankcija EU, navodi se da je Fond odgovoran za aktivnu podršku i korist od Vlade Ruske Federacije, koja je odgovorna za aneksiju Krima i destabilizaciju Ukrajine.
Na zabranu djelovanja Fonda van Rusije pozvali su 2022. predstavnici ukrajinskog, bjeloruskog, češkog, slovačkog, litavskog, američkog, britanskog i antiputinovskog ruskog civilnog društva i akademske zajednice. Poziv je dijeljen na društvenim mrežama uz poruku “blokirajmo Putinove novčanike”.
Vlada Ukrajine zatvorila je 2015. godine Kancelariju Fonda u Kijevu zbog protivdržavne propagande.
Ko su oligarsi i političari na čelu Fonda?
U Banjaluku stiže i predsjednik Fonda Leonid Dračevski. Reč je o diplomati, bivšem zamjeniku ruskog ministra vanjskih poslova (1998-1999). Njegov dolazak je potvrdio za RSE Predrag Ćeranić, dekan Fakulteta bezbjednosnih nauka.
Inače, u Upravi Fonda je i Konstantin Kosačev, ideolog ruske vanjske politike, bivši direktor Rossotrudničestva, državnog tijela odgovornog za oblikovanje pozitivnog imidža Rusije u inostranstvu.
Nekoliko ruskih oligarha je također u Upravi Fonda.
Sadašnji šef Rossotrudničestva Jevgenij Primakov, također, se navodi kao član u upravnom odboru Fonda.
U odboru je i Ališer Usmanov, metalski magnat, koji je na američkoj crnoj listi sankcionisanih osoba.
Usmanov je na crnu listu stavljen kao jedan od najbogatijih ruskih milijardera, s ogromnim učešćem u više sektora privrede Rusije, kao i na međunarodnom nivou.
Treba napomenuti da lično sastancima čelnika fonda prisustvuje i ruski ministar vanjskih poslova Sergej Lavrov koji predsjedava i Upravom Fonda.
Ko je do sada poznat od učesnika iz Rusije na skupu u RS?
Osim Leonida Dračevskog, među gostima iz Rusije u Banjaluci bi trebalo da bude i Jelena Guskova.
U zvaničnim podacima za Guskovu se navodi da je rukovoditeljka Centra za izučavanje savremene balkanske krize pri Institutu za slavistiku Ruske akademije nauka.
Guskova je i inostrana članica Srpske akademije nauka i umetnosti od 2006. godine, a od 2015. godine je i inostrana članica Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske.
Na konferenciji će učestvovati i Jelena Ponomarjova, profesorkica Fakulteta za međunarodne odnose ruskog Ministarstva spoljnih poslova, poznata po stavovima o potrebi jačanja ruskog uticaja na Balkanu.
Učesnike bi trebao da pozdravi i ambasador Ruske Federacije u Bosni i Hercegovini Igor Kalabuhov.
Poziv za učešće mladima s Balkana
Polovinom septembra istekao je rok do kada su se zainteresovani mladi ljudi od 20 do 35 godina mogli prijaviti na poziv ruske fondacije za učešće na banjalučkoj konferenciji.
Poziv je važio, kako je zvanično navedeno, za ruske i strane državljane.
Zainteresovani učesnici su bili dužni da prilože i esej na ruskom ili engleskom jeziku na jednu od tri teme. Teme su “Globalizacija i nacionalni identitet na Balkanu”, “Izazovi međunarodne bezbjednosti na Balkanu” i “Dejtonski sporazum: perspektiva retrospektivne analize”.
Za sada nije poznato koliko se učesnika prijavilo, te koliko ih dolazi iz Rusije.
Prema zvaničnom pozivu, za učešće su se mogli prijaviti mladi stručnjaci iz oblasti međunarodnih odnosa, politike, ekonomije i istorije balkanskog regiona, aktivisti uključeni u međunarodne aktivnosti koji se bave pitanjima javne diplomatije.
Učestvovati mogu i predstavnici lokalnih i regionalnih organa samouprave i državnih struktura, studenti, fakultetski profesori i novinari koji obrađuju teme balkanske problematike.
Knjiga ruskog stručnjaka u školama u RS-u
U Banjaluci je od 5. do 8. septembra boravio i Igor Ašmanov, ruski stručnjak za informacijsku tehnologiju poznatiji kao ‘guru ruskog interneta’.
U Banjaluci je predstavio knjigu “Digitalna higijena” čiji je koautor, a koja govori o opasnostima digitalnog svijeta.
Susreo se tada i s Dodikom, nakon čega je predsjednik bh. entiteta 300 primjeraka knjige Ašmanova odlučio pokloniti osnovnim školama u RS-u.
Ašmanov je jedan od suosnivača ruskog centra za praćenje online napada, koji je projekt ruskog antivirusnog diva Kaspersky Lab.
Ranije se Ašmanov dovodio u vezu s Agencijom za istraživanje interneta, koju je osnovao vođa paravojne grupe Wagner Jevgenij Prigožin. Ovu agenciju američka vlada optužuje za miješanje u predsjedničke izbore 2016. godine.
“Za praćenje aktivnosti na društvenim mrežama, Prigožin je navodno koristio opremu tvrtke u vlasništvu Igora Ašmanova”, stoji u intervjuu novina Novaja Gazeta s Andrejem Mihajlovim, čovjekom koji je navodno pomogao ugostiteljskom magnatu Prigožinu da izgradi medijsko carstvo.
Pro-Putinovci na Balkanu
Konferencija u Banjaluci u organizaciji Fonda iz Moskve nastavak je ruske podrške Dodikovoj secesionističkoj politici, ali i ruskog malignog političkog utjecaja na Zapadnom Balkanu.
Ocijenila je to za Radio Slobodna Evropa (RSE) Edina Bećirević, profesorica na Fakultetu za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije u Sarajevu.
“Nema dileme da Rusija još od 1992, godine podržava one političke snage koje su predane razaranju države Bosne i Hercegovine. Neki su naivno tumačili da je cilj Rusije da održava permanentnu krizu, da bi ometala proces NATO integracija, ali je već dugo jasno da je Rusija otišla nekoliko koraka dalje i da preko aktera u regionu na koje ima utjecaj pokušava inicirati oružani sukob”, smatra Bećirević.
Dodaje kako je sve više ruskih ideologa koji dolaze u region i “promoviraju euroazijsku ideju i anti-NATO stavove”.
No, ona podsjeća da Fond Gorčakov regionalne skupove održava još od 2013. godine.
“Zaboravlja se da je u aprilu 2018. godine fondacija Gorčakov održala konferenciju u jednom sarajevskom hotelu. Bio je to period kada je Rusija na osnovu ideje anti-zapadnjaštva tražila saveznike i u Sarajevu”, rekla je Bećirević.
Ona to dovodi u vezu i s činjenicom da je Sergej Baburin, poznati ruski desničar, trebao održati predavanje na Pravnom fakultetu u Sarajevu. Nakon pisanja RSE o ovome, predavanje je otkazano.
“To govori o tome da Rusija nije odustala od ideje da paralelno sa podržavanjem Dodikovog secesionističkog plana nalazi saučesnike među intelektualnim krugovima u Sarajevu za promoviranje anti-liberalnog diskursa”, zaključuje Edina Bećirević.
