Svjedočili smo mnogim ekonomskim odlukama političara koje nije podržao nijedan ekonomista, a mnogi su i javno iznijeli kritike – posebno o neradnoj nedelji i minimalnoj plati u Federaciji BiH. Upravo ove ali i mnoge druge odluke već dolaze na naplatu, prije svega privrednicima i radnicima. O ovome ali i drugim ekonomskim temama razgovarali smo sa ekonomskim analitičarem i federalnim zastupnikom Admirom Čavalićem.
Gospodine Čavaliću kako komentariše trenutnu ekonomsku situaciju u BiH?
ČAVALIĆ: Ekonomski indikatori pokazuju znakove usporavanja domaće ekonomije. Niz je problema – od izostanka konkretnih ekonomskih reformi sa ciljem unaprijeđenja poslovnog okruženja preko domaćih političkih kriza pa sve do globalnih dešavanja (od recesije u Njemačkoj do potencijalnih carinskih ratova na relaciji SAD-Kina). Sve zajedno ima uticaj na to da ekonomija stagnira ili usporava, u zavisnosti koji se indikatori prate. Oluja negativnih ekonomskih okolnosti.
Kakvo je vaše mišljenje o dugu Republike Srpske Vijaduktu? Ko taj dug treba platiti, je li ovo političko pitanje?
ČAVALIĆ: Ovo se vješto prebacilo u “politička pitanja”, međutim suštinski je ekonomsko, tehničko pitanje. Niži nivo vlasti je sporazumno preuzeo određene obaveze u vezi sa arbitražnim postupkom. Viši, državni nivo je shodno navedenom nastupao za interese nižeg nivoa. Sada niži nivo vlasti tj. entitet RS ne želi da plati prethodno preuzete obaveze. To je sada domen politike i političkih ucjena, poluga i slično. Mislim da uopšteno to nosi niz negativnih efekata po stabilnost i predvidljivost finansijskog sistema Bosne i Hercegovine, kao i povjerenje u vlasti entiteta RS. Posebno pitanje je zašto se nije uspostavio mehanizam u okviru sporazuma da se ovo kratkoročno riješi – ne na štetu država odnosno funkcionisanja državnih institucija.
Po Vama kakva je ekonomska situacija u Republici Srpskoj, svjedočimo konstantnim novim zaduženjima kao i prodaji štednih obveznica?
ČAVALIĆ: RS ima dodatne ekonomske probleme koji se odnose na upravljanje javnim dugom, regulaciju budžetskih obaveza, odnos spram budućih arbitražnih postupaka, kao i međunarodnu izolaciju, posebno kod razvojnih projekata. Ovaj pritisak nosi brojne izazove i vjerovatno da će se ubuduće sve to značajnije osjetiti kod budžetskih korisnika, kao i u slučaju kvaliteta javnih usluga. Mišljenja sam da zbog toga RS traži nove izlaze, kredite, finansijske izvore i to kroz nametanje narativa o državnoj imovini (koja bi poslužila kao kolateral, garancija budućeg zaduživanja).
Kakve su posljedice odluke o minimalnoj plati i neradnoj nedelji u Federaciji BiH?
ČAVALIĆ: FBiH prolazi kroz izuzetnu ekonomsku krizu zbog loših ekonomskih politika. U prva tri mjeseca imamo pad zaposlenosti u kontinuitetu shodno podacima Porezne uprave FBiH. Centralna banka BiH navodi da je povećanje minimalne plate uvjetovalo inflaciju, dok Federalni zavod za statistiku pokazuje godišnji pad industrijske proizvodnje, bez naznaka zaustavljanja. Isti zavod navodi da je došlo do pada prometa u maloprodaji za prva dva mjeseca ove godine. Slična situacije je sa maloprodajom i za period novembar prošle godine do aprila ove godine, ako se uzmu u obzir inflatorni uticaji, zatim izuzeća od člana 18. Zakona o unutrašnjoj trgovini (pekare, benzinske i slično), kao i Orašja svakakako koje inače bilježi rekorde po pitanju prometa. Napominjem da se u Orašju sada normalno radi nedjeljom. FBiH postaje entitet gdje se otvaraju dragstori koji rade 24 sata, 7 dana u sedmici. Cijenu toga plaćaju radnici koji moraju raditi jutarnje ili noćne smjene, vikendom naročito. Na bazi svega navedenog, jasno je da su se ove mjere Vlade FBiH pokazale katastrofalnim po privredu i radnike.
Kakvu ekonomsku klimu predviđate u narednom periodu u BiH?
ČAVALIĆ: Dosta toga zavisi od raspoloženja da se ide dalje u spuštanje zbirne stope doprinosa, kao i od situacije sa političkom krizom koja se veže za trenutnog bjegunca, Milorada Dodika. Imamo otvorenu bitku između pojedinca i institucija tj. sistema. Investitori, naročito oni koji planiraju dugoročne investicije, sve ovo prate. Na eksterne faktore nemamo uticaja. Brine usporavanje EU, naročito Njemačke.
Za kraj, koliko su političari sposobni da odlučuju o ekonomiji bez struke?
ČAVALIĆ: politika bez analiza, procjena, brojeva, studija, i akademskih rasprava, nužno vodi ka ekonomskom populizmu. Izuzev par dobrih naslova, objava na društvenim mrežama i instant zadovoljstva, ekonomski populizam ništa ne znači za radnika, privrednika, poreznih obveznika, građanina itd. Lijepi naslovi i “političke pobjede” ne pune novčanike. Suprotno tome, prazne ih.
