Deklaracija o protivljenju otvaranja rudnika litijuma, bora, natrijuma, stroncijuma, kalijuma i prateće asocijacije elemenata na teritoriji opštine Lopare nije usvojena u Narodnoj skupštini Republike Srpske ali to neće spriječiti građane u borbi za svoja prava, poručuju aktivisti i građani Lopara, Bijeljine i Brčkog.
Predlagači Deklaracije upozoravali su Narodnu skupštinu da se lokacija za otvaranje rudnika nalazi u neposrednoj blizini naseljenog mjesta Lopare, a ujedno i sjedišta ove opštine, što će direktno uticati na život i sigurnost ljudi te dovesti do mogućeg raseljavanja stanovništva. Upozoravali su da nisu poznate tehnologije za eksploataciju B, Li, Na, Sr, K i prateće asocijacije elemenata koje neće proizvesti trajne negativne posljedice po životnu sredinu.
„Lokacija eksploatacije nalazi se u neposrednoj blizini rijeke Gnjice koja se uliva u Savu, što može prouzrokovati zagađenje širih razmjena. Lokacija eksploatacije u blizini centra „Busija“ za čiju je izgradnju Vlada RS dala konceciju. Planina Majevica poznata po velikom broju klizišta uzrokovanim njenom morfološkom strukturom i tehnologija koja bi se koristila prilikom eksploatacije dodatno bi uticala na nastanak novih klizišta i oštećenja infrastrukture i imovine, navodi se u Deklaraciji.
Rado Savić, načelnik opštine Lopare, upozoravao je u Narodnoj skupštini da otvaranje rudnika može ugroziti život i zdravlje ljudi. Samo 21 od prisutnih 64 poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske glasao je za deklaraciju.
Andrijana Pekić iz Čuvara Majevice jedna je od brojnih građanki i građana koji su pokrenuli inicijativu da se planina Majevica zaštiti kao park prirode u Republici Srpskoj. Prijašnji Prostorni plan Republike Srpske predviđao je da se planina Majevica može zaštititi odlukama lokalne samouprave, dok aktuelni i važeći plan predviđa da se planina može zaštiti samo odlukama entitetskih vlasti.
„Dobili smo usmeno obavještenje da nadležni republički zavod ove godine nema dovoljno sredstava da istražuje biodiverzitet Majevice, što prethodi studiji prema kojoj se Majevica može proglasiti parkom prirode. Sada čekamo pismeno obavještenje o tome, koje još nije stiglo. To je preduslov da mi preuzmemo stvar u svoje ruke i da profesori koji će istraživati biodiverzitet dobiju odobrenje nadležnog zavoda za istraživanje biodiverziteta Majevice. Riječ je o inicijativi koja bi – kada počne izrada studije – zaustavila geološka istraživanja punih 18 mjeseci, a potom i trajno, ako bi se Majevica proglasila parkom prirode“ – kaže Pekić za InfoRadar.
Pekić podsjeća da je Deklaraciji prethodila Peticija koju je potpisalo preko 3700 ljudi samo u Loparama. Dalji koraci su, kaže Pekić, prikupljanje potpisa u Bijeljini, Ugljeviku i Brčkom i ponovno upućivanje Deklaracije pred entitetske vlasti.
„Možda će kritična masa zaista uticati na poslanike u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Zasad ne vidim drugo rješenje osim mobilizacije ljudi, šire kritične mase u ovim opštinama na koje bi istraživanja i eksploatacije uticali“ – zaključuje Pekić.
Snežana Jagodić Vujić iz Eko puta Bijeljina kaže za InfoRadar da će najverovatnije u prvoj polovini juna organizovati još jednu peticiju u Loparama, a tom peticijom će obuhvatiti i druge opštine poput Bijeljine, Ugljevika i Brčkog.
“Bilo je priče u skupštini Brčkog o geološkim istraživanjima. Koliko se oni šire sa provedbom svojih interesa, toliko se mi moramo širiti sa otporom“ – kaže Jagodić Vujić.
Jagodić Vujić ističe da je osnovni problem s kojim se suočavaju jest problem Zakona o evropskim kritičnim mineralnim resursima koji je donijela Evropska unija.
„Resursi koji su potrebni za zelenu tranziciju tiče se minerala koje su ranije dobijali od Ruske Federacije. Naši administrativni radnici i donosioci odluka se ponašaju kao slepi poslušnici Evropske unije, a pogotovo u stvarima koje nisu dobre za razvoj naše zemlje. Mi razvoj vidimo u smislu proizvodnje zdrave hrane, eko turizma, održivog turizma, privrede koja je u skladu sa održivim razvojem, bez posledica po zemlju, vodu i vazduh. Bilo gde u svetu taj problem sa rudarenjem je isti. Imamo donosioce odluka koji su protiv akcije građana. Treba prvo da se čuje glas naroda“ – kaže Jagodić Vujić.
Jagodić Vuijć navodi primjer Portugala u kome trenutno građani pokušavaju da se suprotstave rudarenju ležanjem i stajanjem ispred mašina za eksploataciju. To je, kaže, sasvim moguće i u ovom slučaju.
Dejan Rakita, fotoreporter i novinar Gerile, tvrdi da jedina mogućnost koja ostaje lokalnom stanovništvu ali i stanovništvu šire regije koje može biti pogođeno otvaranjem rudnika litijuma jesu protesti i konstantan pritisak na vlast.
„Najbolji pokazatelj za to jesu veliki protesti u Srbiji prije par godina koji su, zasad, urodili plodom i makar privremeno odgodili dalje aktivnosti kompanije Rio Tinto u Gornjim Nedeljicama i dolini Jadra. Skupljanje potpisa u Loparama jeste prvi korak, ali naredni treba da bude protest ljudi iz Lopara ispred zgrade Vlade RS u Banjaluci. Daleko od očiju, daleko od srca. Naši političari, odnosno donosioci odluka, ne zaziru od tužilaštva i sudova, Šmita ili Marfija, već isključivo od naroda“ – kaže Rakita.
Rakita tvrdi da ostaje otvoreno pitanje da li u ovu akciju uključivati i političke aktere, pogotovo iz redova opozicije, jer tu postoji opasnost manipulacije vladajućih političara i njima lojalnih medija da spinuju da iza bunta naroda stoji zapravo politika i zloupotreba ove teme.
„U svakom slučaju, lokalno stanovništvo koje se protivi otvaranju rudnika mora jasno naglasiti da borba za prirodu, čist vazduh i vodu, nije političko već nacionalno i egzistencijalno pitanje i da su za podršku njihovom aktivizmu pozvani svi ljudi i politički akteri, bez obzira na političku pripadnost“ – kaže Rakita.
Negativan pritisak međunarodnog faktora postoji – ističe Rakita – a velike kompanije i krupni igrači na svjetskom tržištu prepoznali su vodeće političare kao potencijalno dobre partnere.
„Vodeći političari prepoznati su kao partneri koji će zarad koristi, političke ili finansijske, vrlo rado podržati njihove projekte. Vrlo često u svemu tome svoj udio imaju i ambasade zapadnih zemalja, one iste koje se kunu u svoje dobre namjere prema našoj zemlji“ – zaključuje Rakita.
