Piše: Sadeta Bajrović (Valter Portal)
Firma Enikon-mont, koja je do maja ove godine bila u vlasništvu Zorana Stevanovića, poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske (NSRS), u posljednje dvije i po godine sklopila je poslove s javnim organima u vrijednosti 3,6 miliona KM.
“Ja to moram provjeriti, ja mislim da to nije tačno. Ali, evo sad ću provjeriti“, kazao je Stevanović u kratkom razgovoru za Valter portal.
Stevanović nam je u razgovoru rekao da je firmu prodao „nekada u ovoj godini“, ali nije znao tačno kada, pa nas je uputio na direktora firme Branislava Jovića koji je trebao dati više informacija o nabavkama i vremenu prodaje Stevanovićevog udjela.
Jović je za Valter portal dostavio podatak da je Stevanović imao udio u firmi donedavno, do maja ove godine, a da je od ugovorenog iznosa od 3,6 miliona realizovano nešto manje od milion maraka.
Enikon-mont najviše poslova sklopio je sa RiTE Ugljevik, u vrijednosti većoj od dva miliona maraka. Prema Jovićevim informacijama, realizovana je 751.000 maraka.
Zakon o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske (RS), koji bi trebao da definiše (ne)mogućnost poslovanja firmi koje su u vlasništvu javnih funkcionera, u ovom i mnogim sličnim slučajevima je nedorečen i neprimjenjiv u praksi. U dijelu u kojem se navodi nemogućnost poslovanja firmi sa organima vlasti u vrijednostima ugovora većim od 30.000 maraka ne navode se slučajevi kada su funkcioneri dijelom ili u potpunosti vlasnici ili osnivači tih firmi.
Trenutni zakon predviđa i da se sukob interesa može riješiti u ostavljenom roku na način da funkcioner odstupi s pozicije u firmi. Valter portal došao je do podataka iz 2012. godine kada je utvrđeno da je Stevanović u sukobu interesa, jer je firma Vitinka poslovala sa javnim institucijama. U ostavljenom roku napustio je firmu – i riješio sukob interesa bez ikakvih sankcija.
Neprecizne zakonske odredbe i izostanak sankcija tako su omogućili funkcionerima da neometano posluju sa organima vlasti i putem javnih nabavki ostvaruju milionsku zaradu.
UGOVORENI MILIONI KROZ JAVNE NABAVKE
Zoran Stevanović postao je član Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) 2006. godine, a godinu poslije stupio je na poziciju načelnika Opštine Zvornik.
Prema podacima Centralne izborne komisije (CIK) i baze podataka Centra za istraživačko novinarstvo(CIN), Stevanović je od stupanja na funkciju do danas imao desetak firmi u Bosni i Hercegovini i Srbiji. Danas kaže da većina ovih firmi „vegetira“ – ne pravi prihode ili su potpuno ugašene.
„Mnogo firmi tih je napravljeno ad hoc za neki posao da se odradi, pa su ugašene… Da li me razumijete? Nema potrebe nikakve, ja nisam nikakva varalica“, odgovorio je Stevanović na naše pitanje vezano za njegove firme.
U svom prvom imovinskom kartonu koji je prijavio CIK-u 2008. godine naveo je da u firmi Enikon-mont iz Zvornika ima akcije u vrijednosti 160.000 KM.
Nakon toga, mandat načelnika/gradonačelnika Zvornika dobio je još četiri puta, a u imovinskim kartonima koje je prijavljivao CIK-u 2012. i 2016. godine nije navodio ovu firmu, sve do posljednjeg mandata kada je u januaru 2021. u imovinskom kartonu naveo 50 posto vlasništva.
„Slušajte da vam kažem, vama ako nešto treba bilo da hoćete da me krpite ili nebitno, mene zovnite kad sam ja svoj na svom, na telefonu. Ja ću vama sve ispričati, a vi pišite. Nemam ja problem s tim. Ja sam kao gradonačelnik Zvornika 2007., kad sam tek doš’o, imao pet miliona maraka na privatnom računu, na tekućem svom. Ja ništa ne kradem niti mene interesuje“, odgovorio je Stevanović kada smo potražili pojašnjenje podatka o akcijama navedenim 2008. godine, te ponovno spominjanje firme tek 2021. godine.
Prema podacima iz Registra poslovnih subjekata, Stevanović je upisan 2021. godine kao osnivač, uz napomenu da je dio spisa ove firme uništen u poplavama.
U podacima koje je Valteru dostavio Branislav Jović, direktor firme, navedeno je da je Stevanović bio suvlasnik firme od osnivanja 2007. godine do fabruara 2010. godine. A zatim ponovo od februara 2021. do maja ove godine.
Od januara 2021. godine, kada je Stevanović upisao ovu firmu u svoji imovinski karton pa do danas, Enikon-mont je sklapao poslove sa javnim organima: rudnicima i termoelektranama Ugljevik i Gacko, Vodovodom i komunalijama Zvornik, Gradom Banjaluka i JU Bolnica Zvornik, u ukupnoj vrijednosti3.614.570 KM.
„Ma to je nemoguće, to nije tačno. Ja sve što radim s državom to je učešće, radim neke elektrofiltere… Termoelektrane Ugljevik i termoelektrane Gacko. I to slabo ko i radi na ovim prostorima, i to oni rade, a to vrijedi 200-300 hiljada maraka. Ne više“, rekao je Stevanović za Valter.
Prema podacima s portala javnih nabavki BiH, poslovnog portala Akta.ba i zvaničnih web stranica javnih organa, vrijednost ugovora se kretala od 980 KM do više od 470.000 maraka. Najčešće se radilo o otvorenim postupcima, u kojima je firma Enikon-mont bila jedini ponuđač.
Direktor Jović pojasnio je za Valter portal da je samo dio ugovorenih poslova u praksi realiziran (u iznosu 997.534 KM). Jović je u dostavljenim podacima, osim gore navedenih ugovornih organa, naveo i poslovanje sa MUP-om RS, Zvornik Stanom Zvornik i KSC Zvornik.
U javno dostupnim informacijama o ugovorenim poslovima, najviše ugovora sklopljeno je sa RiTE Ugljevik za remont i otklanjanje nedostataka elektrofilterskog postrojenja, remonte ventilatorskog postrojenja i usluge rada autodizalice. Od sredine marta 2021. do početka maja 2023. godine sklopili su 19 ugovora, ukupne vrijednosti 2.297.060 KM.
„Ja to moram provjeriti, ja mislim da to nije tačno. Ali evo sad ću provjeriti. Ne znam koji su vam izvori“, kazao je Stevanović u telefonskom razgovoru.
Jović tvrdi da se radi o okvirnim sporazumima na osnovu kojih se potpisuju ugovori, koji su u konačnici manji od navedene sume.
Usluge i robe za revitalizacije elektrofilterskog postrojenja za potrebe redovnog remonta za 2021., 2022. i 2023. godinu u RiTE Gacko koštale su ukupno 378.980 KM. Jović navodi da je od navedenog iznosa do sada realizovano 229.216 KM, te da za dogovorene poslove za ovu godinu još nisu potpisali ugovore.
“To je u generalnom remontu učešće, vjerovatno“, prokomentarisao je kratko Stevanović.
Sa grupom ponuđača, koju uz Enikon-mont čine Procensa oprema inženjering iz Laktaša, Progres-gradnja i ABC Solutions iz Banjaluke, u ovoj godini ugovoreni su radovi na izgradnji vidikovca na Banj brdu sa Gradom Banja Luka – najprije u martu u iznosu od 460.388 KM, a zatim u maju 470.085 KM.
Jović kaže da je zaboravio da su bili u konzorciju za ovu nabavku.
“Ali smo to bili da licencom pokrijemo konzorcijum, niti smo šta radili niti šta realizovali, zato to nisam ni evidentirao”, pojašnjava.
“Vodovod i komunalije” Zvornik sklopile su ugovor za remont karoserije-nadogradnje na kamionu ,,Mercedes” tip ,,16-17” sa Enikon-mont u junu 2021. godine, u vrijeme kada je Stevanović bio na poziciji gradonačelnika, u iznosu od 7.074 KM. U ovom slučaju Jović je dostavio podatak koji je za 200 KM veći u odnosu na javno dostupne podatke.
Zakon o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti RS propisuje da izabrani predstavnici, nosioci izvršnih funkcija i savjetnici, u vrijeme dok vrše funkciju i tri mjeseca poslije, ne mogu biti u upravljačkim i nadzornim organima privrednog društva koje posluje sa organima vlasti u vrijednosti ugovora ili posla većem od 30.000 KM.
Zbog nedorečenog propisa koji kao takav nije primjenjiv u praksi, iz Transparency International u BiH (TI BiH) već duže zagovaraju donošenje novog zakona koji će biti konkretniji, obuhvatiti širi krug ljudi te regulisati još situacija koje predstavljaju sukobe interesa i obavljanje nespojivih funkcija.
U Zakonu se, dakle, ne navode termini “vlasnik” ili “osnivač” u bilo kojem procentu privrednih društava, nego samo “član upravnog odbora, nadzornog odbora ili direktor privrednog društva”, a sukob interesa je isključen za poslove u vrijednosti manjoj od 30.000 KM.
Stoga smo se obratili Republičkoj komisiji za utvrđivanje sukoba interesa u organima vlasti RS da nam pojasne kako postupaju u slučajevima kada firma koja je u vlasništvu funkcionera, dijelom ili u potpunosti, posluje sa javnim institucijama sa pojedinačnim ugovorima većim od 30.000 KM.
Odgovorili su nam da tražene informacije „nisu pod kontrolom ovog javnog organa“, te da nisu nadležni za tumačenje ovih zakonskih odredbi.
„Autentično tumačenje pojedinih zakonskih odredbi može dati samo donosilac, tj. u ovom slučaju NSRS“, naveli su.
PROPIS KOJI POGODUJE FUNKCIONERIMA
Osim što je Zakon štur i nedorečen, u slučaju kada se i utvrdi sukob interesa, ako u ostavljenom roku funkcioner na kojeg se odnosi odstupi sa pozicije u firmi koja posluje sa javnim organima, smatra se da je sukob interesa riješen, pojasnili su nam trenutni propis iz TI BiH.
Prema podacima do kojih je došao Valter portal, u septembru 2011. godine Komisija za hartije od vrijednosti RS dostavila je Komisiji za utvrđivanje sukoba interesa inicijativu za utvrđivanje postojanja sukoba interesa tadašnjeg načelnika Opštine Zvornik, Zorana Stevanovića.
Od februara 2007. do marta 2012. godine, firma Vitinka a.d. Kozluk, u kojoj je Stevanović obnašao funkcije predsjednika, člana i zamjenika predsjednika upravnog odbora i vlasnika 6,80% akcija sa pravom glasa, poslovala je sa Administrativnom službom Opštine Zvornik u vrijeme kada je Stevanović bio načelnik, a ukupna vrijednost poslovanja iznosila je 34.681 KM.
Vlada RS je tada dostavila podatke koji pokazuju da je Vitinka u periodu od januara 2011. do marta 2012. poslovala sa republičkim javnim ustanovama i institucijama u ukupnom iznosu 285.503 KM.
Na osnovu ovih podataka utvrđeno je da je Stevanović prekršio Zakon o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti RS.
Međutim, kako je Zakonom propisana mogućnost razrješenja sukoba interesa u roku od 30 dana, Stevanović je i prije navednog roka podnio ostavku na članstvo u Upravnom odboru preduzeća Vitinka a.d. Kozluk i „time je riješio utvrđeni sukob interesa“, navedeno je 6. jula 2012. godine u konačnom rješenju Komisije.
Prema Zakonu, javni funkcioneri imaju rok od 30 dana da riješe sukob interesa tako što će odstupiti sa nespojive funkcije. Ako to ne učine, pojašnjavaju iz TI BiH, Komisija šalje konačno rješenje CIK-u, čime će se smatrati da je funkcioner nepodoban za kandidovanje na bilo koju neposredno ili posredno izabranu funkciju, u periodu od četiri godine nakon donošenja konačnog rješenja.
Zakon predviđa i kazne za izabrane predstavnike, nosioce izvršnih funkcija ili savjetnike koji obavljaju nespojivu dužnost u privrednom društvu, u iznosu od 500 do 1.500 KM.
U odnosu na milionsku korist koju funkconeri ostvaruju poslovanjem sa javnim organima, i na mogućnost razriješavanja sukoba interesa, ove kazne su mizerne, međutim ni kao takve ne služe svrsi.
Foto: Dio iz imovinskog kartona Zorana Stevanovića
Zbog lošeg zakonskog rješenja Komisija za sprečavanje sukoba interesa je donijela pravno mišljenje u kojem je iznijela stav da nije ovlaštena da izriče sankcije koje su propisane Zakonom.
„S tim u vezi, Komisija je mišljenja da je zakonodavac propustio da uredi ovo pitanje te nije ostavio u nadležnost Komisije izricanje bilo kakvih sankcija, osim utvrđivanja da li je došlo do povrede zakona i sukoba interesa ili ne“, pojasnili su iz TI BiH za Valter portal.
Zahvaljujući ovakvom zakonskom rješenju, koje omogućava razrješenje sukoba interesa bez valjanih sankcija, uz zagarantovanu korist funkcioneri nemaju razloga ni da razmišljaju o tome da li su u sukobu interesa kada posluju sa javnim insitucijama, što je Zoran Stevanović tokom godina obilato koristio.
