Banjalučki studenti nedavno su se pridružili svojim beogradskim kolegama u protestu ispred crnogorske ambasade u Knez Mihailovoj, a protiv crnogorskog Zakona o vjerskim slobodama. Ova crtica iz političkog života regiona, gdje banjalučka mladež „pripomaže“ paljenju crnogorske zastave, svjedoči o višedecenijskoj, zastrašujućoj ovisnosti najvećeg dijela bosanskohercegovačkih Srba o nacionalizmu koji im je serviran ranih devedesetih, a tri decenije kasnije buja podstican i đubren vladavinom nacionalnih političkih elita i uticajem Srpske pravoslavne crkve (SPC).
Uz to, u domaćem „bermudskom trouglu“ propalih ekonomija, korumpirane vlasti i lošeg obrazovnog sistema, sistematski nestaju svi pokušaju progresivnog razmišljanja koje bi pružilo barem tračak optimizma u društveni napredak.
STUDENTSKA NACIONAL-EMPATIJA
Zato nije za čuđenje što Frankenštajnovo čedo – novi naraštaji nacionalista, „vaskrsli“ u mladim studentskim snagama, već gotovo dvije godine ignorišu ubistvo svog kolege Davida Dragičevića, usred Banjaluke. Empatije za brutalno ubijenog studenta nema niti je ikad bilo. Istovremeno, Frankenštajnovo čedo svoj aktivizam i empatiju čuva za Srpsku pravoslavnu crkvu i pitanje njenog vlasništva nad nekretninama u Crnoj Gori.
Foto: Protesti pred ambasadom Crne Gore u Beogradu
Aktivizmu, ali striktno nacionalnom, mogli smo svjedočiti kada se oglasila Unija studenata RS, po usvajanju Zakona o slobodi vjeroispovijesti u CG.
„Političari Crne Gore su sinoć, kada je u Skupštini Crne Gore usvojen zakon kojim se otimaju srpske svetinje, okaljali imena svojih slavnih predaka, Balšića, Crnojevića, Petrovića Njegoša. Pozivamo cijeli srpski narod da izađe sa jedinstvenim stavom, radi očuvanja naših svetinja, Savine, Ostroga, Morače, Dunjeva, Podlastve, Cetinjskog manastira, Đurđevih Stupova i drugih srpskih manastira, naše crkve, našeg jezika i vrijednosti… Ne dozvolimo da ovaj sramni čin postane pravilo koje bi mogli da iskoriste i drugi. Ako danas ne budemo istrajni u odbrani našeg identiteta, sutra ga neće biti“, napisali su iz Studentske unije, uplašeni za srpski identitet više nego za sve probleme s kojima se godinama suočavaju u sopstvenoj državi.
A spisak je impozantan i najbolje ga ilustruju redovi pred slovenačkom ambasadom.
Studentskom dopisu nedostaje tek epski deseterac pa da se uz gusle opjeva najnovija bitka za srpstvo i svetinje, makar se ona vodila u drugoj državi i sa sasvim drugim motivima od onih zamišljenih u mladim glavama manekena nacionalizma.
Teško je i zamisliti da su nosioci nekog budućeg progresa mladi koji su naslijedili nacional-inženjering etabliran ratom, decenijama uvježbavan po kabinetima, razrađivan uoči izbora, plasiran kroz obrazovni sitem i većinu medija. Na njemu je, kao na bukvaru, vaspitavana i većina današnjih opozicionara u Republici Srpskoj. Epsko-lirskom šarmu nacionalizma, ali ni njegovoj oportunističkoj komponenti usmjerenoj na biračko tijelo, nikada se nisu oduprli. Naprotiv.
ČIJI JE NACIONALIZAM VEĆI
Opozicionari vladajućoj garnituri zamijeraju ekonomski kolaps, kriminal, korupciju i socijalni sunovrat, ali se, kakve li ironije, u nacionalizmu nadmeću s onima koji su istu matricu doveli do savršenstva.
Tako je jedan opozicioni poslanik nedavno stavio fes na glavu u Narodnoj skupštini RS, smatrajući to satiričnim. Drugi je srebrenički genocid nazvao „zločinom i tragedijom“, dok je njegova stranačka kolegica pokušala „amnestirati“ Dražu Mihailovića. I teško da je to tek populistička priča kojom se kupuje naklonost biračkog tijela. Opozicija u Republici Srpskoj, barem najveći dio nje, dio je nacionalističke mainstream scene.
Stanivuković, Trivić i Vukanović nisu alternativa; Dodiku zamjeraju katastrofalnu socio-ekonomsku situaciju u RS, ali se s njim natječu u nacionalizmu
Ipak, kada je trebalo, znala je i opozicija žonglirati sa nacionalizmom. Tako se na protestima Pravde za Davida (kao npr. u jesen 2018.) govori nisu držali u epskom desetercu, kako je to običaj pred izbore. Ne zbog toga što su opozicionari preko noći postali građanski osviješteni, već zbog toga što je Pravda za Davida imala ogromnu podršku Bošnjaka – kako unutar BiH, tako i iz dijaspore.
Naravno da se na njihove, kao i na glasove građanski orjentisane populacije, računalo i od njih se politički i profitiralo. Ali PzD je nasilno marginalizovana svim režimskim instrumentima, izbori izgubljeni, pa se opozicija vratila starim dobrim i oprobanim nacionalističkim narativima. I više je nego očigledno da su upravo tu „svoji na svome“.
Glad za vlašću, ojačana samoobmanom, zaključio je davno Džordž Orvel.
Ipak, svi performansi opozicije u skupštinskim klupama ili pred kamerama, daleko su od nacionalizma koji se baškari po institucijama, pomognut cjelokupnom entitetskom logistikom. Kakve su šanse Facebook rasprave o čiča Draži ili fesa u skupštini, spram mahanja referendumima, devetojanuarskim proslavama ili specijalnim i paralelnim vezama s „maticom“?
Uskraćivanjem novih političkih koncepata koji izlaze iz okvira etnonacionalnog, opozicija pojeftinjuje svaku inicijativu za promjenom i time doprinosi očuvanju sistema protiv kojeg se, navodno, bori. Jer odavno je jasno da se iza kulisa na kojima dominiraju „unutrašnji i vanjski neprijatelji“, „ugroženost“, „heroji i izdajnici“, nalazi elita, s rukama zavučenim u džepove onih kojima priča istu bajku dok ih bezočno krade.
VEZE IZMEĐU TENDERA I NACIONALIZMA
Etnolog i politički antropolog Ivan Čolović upravo je objasnio populizam kao strategiju kojom se narod ubjeđuje da vitalno zavisi od identiteta, da ima da bude srećan da ga vlast ne hrani hljebom – nego identitetom.
„Deveti januar ostaje praznik naše Republike, naše države Republike Srpske i to može da ih iritira do bijesa“, izjavio je ovih dana srpski član Predsjedništva BiH Milorad Dodik, bacivši ponovo kost masi i znajući da je time kupio još malo pažnje dok mu sin pobjeđuje na svim tenderima u Republici Srpskoj.
O vezi između tendera i nacionalizma može se mnogo saznati iz režimskih medija.
„Vrlo dobro znamo da bez crkve, odnosno naše države, nema slobode za naš narod. A to vidimo svagdje tamo gdje Srbi žive izvan Republike Srpske i Srbije. Srbi su izloženi različitim procesima, osporavanju i omalovažavanju”, izjavio je Dodik, a prenijela banjalučka Alternativna televizija. Ista ona koju je kupio Dodikov blizak prijatelj i kralj tendera u RS Slobodan Stanković.
Foto: Slobodan Stankovic
Upravo nakon te kupovine, raste broj tendera na kojima ATV pobjeđuje, kao i broj vijesti čija je suština etno-nacionalistički narativ i veličanje vođe.
Praksa, ipak, pokazuje da narodu nikad nije dosta takvog nacional-sediranja. Zašto ideja nacionalizma nije potrošena? Zato što nacionalizam priča anestetičku bajku koja uspavljuje i ne dozvoljava da egzistencijalni grč postane stvarnost, iako on ne popušta već decenijama. Bajku o „dobrim i lošim momcima“, herojima i žrtvama, ugnjetavanim od drugog, izloženim terorijama zavjera od strane moćnih neprijatelja, bajku koja više puta ponovljena za većinu – postaje „istina“. A taoci političkih elita koje istom matricom decenijama manipulišu, razvijaju štokholmski sindrom, o čemu svjedoče već godinama isti izborni rezultati.
Tako deformisan sistem, kakav je stvaran decenijama, odavno je samoodrživ na nacionalnoj matrici: cementiran je etničkim determinizmom u Ustavu BiH, ukorijenjen u sistem obrazovanja, a uveliko je i dio kućnog vaspitanja. Zato izostaje svaki iskorak u progresivnije društvo, a priča se ne završava na aktuelnim političkim strukturama; proizvode se nove generacije koje ne dopuštaju dekonstrukciju nacionalnog imperativa.
Nacionalizam se već treću deceniju regeneriše, istina, mijenjajući ponekad oblike ili visinu uloga. Umiven i podmlađen novima naraštajima, nekome bi se, možda, učinio gotovo benignim. Dok miris zapaljene zastave u drugoj državi ne prizove novo „događanje naroda“.
