U oko 150 afera, koje je prije nekoliko godina objelodanila Partija demokratskog progresa (PDP), vlast predvođena SNSD-om Milorada Dodika, ojadila je Republiku Srpsku čak za preko tri milijarde KM, a tačku na pljačku narodnih para, u opoziciji u Srpskoj namjeravaju staviti izglasavanjem u Narodnoj skupštini RS specijalnog zakona o nezastarjevanju svih krivičnih djela počinjenih zloupotrebama budžeta i drugih javnih sredstava.
Nijedna afera, od navedenih 150, u proteklih pet godina nije riješena u nadležnim institucijama. PDP, baš kao i naš istraživački tim, u banjalučkim tužilaštvima i MUP RS, nije dobio nikakve informacije da li bi neka od afera uskoro mogla biti okončana.
Svaka od afera, kažu u PDP, ima dokumentovanu podlogu u zvaničnim aktima institucija RS – Glavne službe za reviziju javnog sektora RS, Vlade RS, Narodne skupštine RS…
Sav kriminal, nepotizam, pljačke, prevare, ucjene, laži Dodikove vlasti, PDP je objavio još krajem 2015. godine, međutim, odgovornosti osoba koje su djelovale nezakonito, koruptivno, protivustavno, nepotistički – nema.
U opozicionim partijama RS kažu da su ove afere samo kap u moru kriminalnih i koruptivnih radnji za koje niko nije odgovarao.
– Mnoge kriminalne radnje su rađene sa nevjerovatnom dozom bahatosti i arogancije, sa očiglednim uvjerenjem da se niko nikada neće baviti sa tim stvarima – kaže Igor Crnadak, poslanik PDP u Narodnoj skupštini RS i dodaje da je je jedan od najupečatljivijih primjera slučaj “Oslobođenje”, kada je firma koja je privatizovala ovu izdavačku kuću sa raširenom mrežom prodaje, prekršila ugovor o privatizaciji, nakon čega je jedan od poštenih i revnosnih inspektora napisao zakonom propisanu kaznu od 4 miliona KM.
“Umjesto da se insistira na naplati kazne, na jednoj od sjednica tadašnje Vlade RS donesen je zaključak kojim se obustavlja naplata ove kazne, čime je Republika Srpska, samo na ovom slučaju, uskraćena za 4 miliona”, kaže Crnadak.
Prema njegovim riječima, postoji na stotine ovakvih bahatih i razbojničkih akcija SNSD-ove vlasti i sigurno će jedno po jedno dolaziti na red, jer i primjeri Ive Sanadera i nedavnih promjena u Crnoj Gori pokazuju da svemu jednom dođe kraj.
Crnadak kaže da vlast okupljena oko SNSD traje neprekidno već 15 godina, tokom kojih su došli do najvišeg nivoa korupcije u RS od njenog nastanka.
– Ne smije se dozvoliti da zbog relativno kratkih rokova zastare u našem pravosudnom sistemu mnoge pljačke narodnog novca ostanu nekažnjene – kaže Crnadak i dodaje da je PDP davno predlagao jedan zakon koji govori o nezastarijevanju krivičnih djela iz oblasti privatizacije.
– Sada vidimo da to treba proširiti i da Republici Srpskoj treba jedan specijalni zakon koji će definisati nezastarijevanje svih krivičnih djela počinjenih zloupotrebom budžetskih i drugih javnih sredstava – ističe poslanik PDP u NSRS i objašnjava:
– Ovaj zakon, u suštini, bi bio legitimisanje političke volje nove skupštinske većine da se provede totalni udar na korupciju, a u tehničkom smislu, zapravo, je veoma jednostavan. To nije izmišljanje tople vode, nešto slično se pokazalo funkcionalnim u Hrvatskoj i ovakav zakonski akt, sa 9-10 članova, bio bi prekretnica i u borbi protiv korupcije, ali i u procesu vraćanja povjerenja građana u institucije sistema i uspostavljanja uvjerenja da će svi koji su se ogriješili o zakon odgovarati.
Crnadak kaže da je, pored toga, ovakav zakon odličan lakmus papir, da se vidi ko bi, eventualno, bio protiv njegovog usvajanja i primjene.
– Mora se razbiti mit o nekažnjivosti, to je ono što najviše smeta. Čak je i poslednji izvještaj OSCE i EU o korupciji u BiH dobio naslov „Sindrom nekažnjivosti“ – istakao je Crnadak.
Na naše pitanje zašto već godinama ne dolazi do riješavanja ovih afera i zašto ih već nekoliko godina niko ne pominje u javnosti, Igor Crnadak odgovara:
– Po mom mišljenju, dva su razloga zašto velike afere više nisu prisutne u javnosti. Kao prvo, nemamo mnogo medija kojji su spremni da, hrabro i u kontinuitetu, istraživački rade na ovim pitanjima, a i oni koji jesu – zatrpani su slučajevima koji bukvalno jedan drugog sustižu. To nas dovodi i do drugog razloga, a to je tužna činjenica da je narod oguglao! Običan svijet nema senzibilitet za pljačku tolikih miliona, jer je to za njih drugi koordinatni sistem, nešto nedokučivo i imaginarno. Toliki ukradeni milioni iz Bobar i Balkan investment banke, preko IRB-a i drugih afera, najdrskiji načini pljačkanja narodnog novca, bez ikakvih sankcija, sve to je stvorilo atmosferu da ljudi više ne reaguju, jer im je to postalo normalno. I tako će biti sve dok se prvi krupni slučajevi ne riješe i dok se javno ne objave detalji sistematskog i nezamislivog pljačkanja RS koje se odvijalo u poslednjih 15 godina.
U najjačoj opozicionoj partiji u RS – Srpskoj demokratskoj stranci kažu da apsolutno podržavaju u sve što je u vezi sa ovim aferama uradio PDP.
– Mi smo spremni podržati specijalni zakon o nezastarjevanju svih krivičnih djela počinjenih zloupotrebama budžeta i drugih javnih sredstava – kaže Miladin Stanić, šef poslaničkog kluba SDS u Narodnoj skupštini RS.
MILIONSKE ŠTETE PO BUDŽET BEZ EPILOGA
PDP je 2014. godine, između ostalog, podnio i prijavu o mogućim izvršenim krivičnim djelima u procesu fiskalizacije u Republici Srpskoj.
U obrazloženju krivične prijave iz PDP-a su naveli da su jedinu korist od fiskalizacije imala preduzeća koja prodaju fiskalne kase, najviše zbog monopolističkičkog položaja koji im je omogućila Vlada RS. Prije svih, to je preduzeće „Mikroelektronika“ iz Banjaluke, blisko SNSD-u, koje je prema nezvaničnim podacima uvezlo, sastavilo i prodalo čak dvije trećine svih fiskalnih sistema po cijenama nekoliko puta većim od stvarne tržišne u regionu.
Takođe, navedeno je i da su korist od ovako izvršene fiskalizacije imala i preduzeća koja vrše tehnički pregled, kao i Telekom Srpske kao mobilni operater kome se plaća pretplata. Direktna šteta po privredu Republike Srpske iznosi 106 miliona KM, a indirektna je mnogo veća s obzirom na broj zatvorenih odnosno odjavljenih privrednih subjekata u posljednjih sedam godina.*
Instalisano je 47.363 fiskalnih kasa, po prosječnoj cijeni od 1000 KM što iznosi 47,36 miliona maraka, a ako tome dodamo prosječnu godišnju cijenu od 65 KM za održavanje, za 7 godina od početka fiskalizacije, za 47.363 fiskalnih kasa dobije se iznos od 21,55 miliona maraka. Dodatno, cijena mjesečne pretplate prema mobilnom operateru je 9.36KM. Za 47.363 fiskalnih kasa, za 12 mjeseci u godini, za 7 godine od primjene je još dodatnih 37,23 miliona KM. Dakle, ukupan iznos koji je uzet iz privrede RS je 106,14 miliona KM, a da, po priznanju Vlade, nije bilo efekata u povećanju prihoda u budžetima.
*prijava Okružnom tužilaštvu predata 14.8.2014. godine
Jedna od afera koja je digla buru u javnosti, a koja i dalje čeka svoj rasplet je i “Robna kuća Boska”. Vlada RS je u periodu kada je PDP podnio prijavu po ovom pitanju, izbjegavala da javnosti predstavi Ugovor o privatizaciji, a postojale su i nejasnoće oko toga da li je Ugovor ispoštovan, odnosno da li su predviđena sredstva uplaćena u budžet RS i da li je obaveze prema radnicima isplatio investitor ili Vlada RS.
Iz nadležnog Ministarstva trgovine i turizma RS 2015.godine su saopštili da je Ugovor nestao, a zatim je zvanično saopšteno da je ukraden. Policija Republike Srpske pokrenula je istragu o ovom slučaju, ali ne i o navodima koji se godinama spominju, da je privatizacija ˝Boske˝ urađena na nelegalan način, te da kupci nisu ispunili obaveze iz privatizacionog ugovora.
Slučaj Robna kuća Boska ima i svoj drugi dio, jer je Republika Srpska, pod veoma sumnjivim okolnostima, kupila obveznice Boske, nakon privatizacije, kada više nije imala nikakve obaveze prema investitoru i to u iznosu od 15 miliona KM.
Kupovinu je izvršila Investiciono-razvojna banka, po izričitoj odluci Skupštine akcionara IRB, kojom predsjedava premijer Republike Srpske, iako je bila višestruko upozoravana da se radi o rizičnom plasmanu, što je potvrdio i tadašnji glavni republički revizor Boško Čeko.
U prijavi PDP je navedeno da je izuzetno važno da se slučaj Robna kuća Boska istraži i zbog toga što Boska ne izmiruje svoje obaveze po emitovanim obveznicama. Dug prema Republici Srpskoj je sada već višemilionski, a potencijalna šteta nanesena interesima RS je ogromna.
– PDP je 1. februara 2013. godine podnio krivičnu prijavu Okružnom tužilaštvu u Banjaluci i Specijalnom tužilaštvu Republike Srpske upravo za ovaj slučaj. I dan danas Tužilaštvo i pravosuđe Republike Srpske ne reaguju – kaže Igor Crnadak.
Još jedna od višemilionskih afera za koju je PDP podnio prijavu nadležnima je i afera “Hidrogradnja”.
PDP je pozvao da se istraži privatizacija preduzeća Hidrogradnja Pale, koju je 2008. godine kupilo preduzeće Integral za oko dva miliona KM. Integral je naknadno samo dio Hidrogradnje (Hotel Panorama na Palama ) prodao Ministarstvu prosvjete i kulture RS za izgradnju studentskih domova na Palama za 5,5 miliona KM. Nakon toga, ugovor o privatizaciji Hidrogradnje je raskinut.
PDP je tražio istragu samog procesa privatizacije Hidrogradnje i posebno transakcija koje su uslijedile nakon privatizacije, kao i ostalih aspekata ovog slučaja, jer su očigledne sumnje da se radi o počinjenju niza krivičnih djela, sa ogromnom štetom po Republiku Srpsku.
Po njihovoj procjeni, šteta po budžet Republike Srpske 3.500.000 KM.
U PDP su izračunali i kolika je bila ukupna šteta po budžet i građane Republike Srpske kada su podnijeli prijave za 150 afera. Oni tvrde da je ukupna šteta, do kraja 2015. godine, bila tri milijarde KM.
-Prevedeno na narodni jezik, da je budžet Republike Srpske trošen domaćinski, sa tri milijarde pokradenih maraka moglo je biti:
isplaćeno 6 miliona penzija (pune dvije godine dvostruki iznos penzija za 245.000 penzionera) x 320 KM (prosječna penzija) = 1,92 milijarde KM +
otvoreno 20. 000 radnih mjesta x 10.000 KM = 200 miliona KM +
otvoreno 200 najsavremenijih vrtića/škola x 4 miliona KM = 800 miliona KM +
isplaćeno 5. 000 materinskih dodataka za majke sa četvoro i više djece x 820 KM x 12 mjeseci x 4 godine = 196,8 miliona KM – navode iz PDP.
NEMA KONKRETNE BORBE PROTIV KORUPCIJE, SAMO ZAMAZIVANJE OČIJU JAVNOSTI I MEĐUNARODNOJ ZAJEDNICI
Dok opozicione partije i nevladin sektor podnose prijave i ukazuju na korupciju i criminal, vlast je učinila sve da “umrtvi” policiju i pravosuđe za reagovanje po tim pitanjima.
Čak i u pitanjima koje je vlast dužna da uradi u procesu evropskih integracija – debelo se kasni, pa je tako, umjesto početkom 2019. godine, Komisija za borbu protiv korupcije imenovana tek na kraju ove godine.
Osnovna uloga komisije koja je u sastavu Ministarstva pravde RS je praćenje sprovođenja strateških dokumenata u oblasti borbe protiv korupcije.
“Komisija je stalno radno tijelo za koordinaciju i evaluaciju sprovođenja Strategije sa pripadajućim Akcionom planom, te jačanju međuinstitucionalne i međusektorske saradnje, u svim oblastima borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj.
Dakle, mandat komisije se direktno referira na period važenja Strategije i predmetnog Akcionog plana”- saopšteno je iz Ministarsva pravde RS.
Osim 17 punopravnih članova, komisija ima i šest članova koji učestvuju u svojstvu posmatrača. Među njima su predstavnici nevladinih organizacija, studenata, privrede i medija.
Ipak, iz opozicije i nevladinog sektora ukazuju da u su među članovima komisije i pojedinci bliski vlasti. To je još jedan dokaz neozbiljnog pristupa ključnim problemima u RS – poručuju iz opozicije i nevladinog sektora.
– Ne očekujemo da se stvari pomjere dok ne dođe do promjene vlasti u RS, jer je danas svima jasno da je nemoguće da tužilaštva u RS pokrenu bilo kakvu akciju protiv osoba u vrhu vlasti, to je jednostavno nemoguća misija, jer je režim, što strahom što ko zna čim još, izvršio potpuno “umrtvljavanje” tužilaštava u RS, kada je u pitanju borba protiv korupcije i organizovanog kriminala – poručuje Igor Crnadak.
On je dodao da se iz aviona vidi da vlast sprečava da se rješavaju najkrupnije afere, što je, nažalost, logično jer su oni često sastavni dio tih afera i direktni generatori korupcije u Republici Srpskoj.
– Zato je važno da se institucije oslobode, da budu nezavisne od političkog pritiska, ali ne i od odgovornosti. Ne možete ništa ne raditi i tvrditi da je to normalno, pogotovo u zemlji u kojoj je korupcija probila sve rekorde – zaključio je Crnadak.
Istraživački tim Skener.info
