Milioni maraka koje su građani u parničnim postupcima morali položiti na depozitni račun u Banci Srpske i koji su po okončanju spora trebalo da budu isplaćeni onima u čiju se korist presudi, nestali su nakon propasti ove banke. Zbog toga su mnogi građani, da bi se uopšte namirili, bili prinuđeni da tuže Republiku Srpsku i godinama čekaju na svoje isplate.
Piše: Istraživački tim eTrafike
Da je ovo istina potvrdili su sudovi, kao i brojni advokati sa kojima smo razgovarali i koji su nam dali na uvid više tužbi, izjašnjena na tužbu, presuda i revizija u kojima se ističe jedno te isto: Banka Srpske je otišla u stečaj, zbog čega se oni ne mogu namiriti iz isplate koja im po zakonu pripada.
Pričaju da je veliki broj građana oštećen zbog ove situacije i čude se da je, ma koliko neozbiljna ova država bila, dozvolila sebi da joj propadne novac koji se ne smije dirati i koji se mora čuvati za građane dok se između njih ne riješi spor.
Advokati govore da je prije nastanka Banke Srpske, svaki sud u RS imao svoj račun u banci po izboru, na koji su stranke u postupku polagale novčana sredstva u toku procesa, na primjer za isplatu dijela neke imovine i nakon prodaje sporne stvari, izdržavanja i slično, a koja bi se po donošenju presude isplaćivala onome u čiju korist se presudi.
Nakon preuzimanja Banke Srpske od strane Vlade RS 2013. godine, donesena je odluka da će se sva sredstva polagati na račun u ovoj banci, da bi se sve skupljalo na jedno mjesto. Sudovi su bili obavezni da odmah otvore račune u ovoj banci i prenesu sredstva.
Međutim, dvije godine kasnije, tadašnji ministar finansija Zoran Tegeltija, zatražio je od NLB Razvojne banke da hitno otvori tri računa za potrebe osnovnih, okružnih i privrednih sudova za ove namjene, uz rok od 24 sata da se saldo prenese.
Otvaranjem stečajnog postupka Banke Srpske u aprilu 2017. godine, zbog finansijskih problema i duga od 121 milion maraka, nestao je svaki trag ovom novcu, a javnost o tome do sada nije imala nikakvih informacija. U međuvremenu, u sudove stižu tužbe građana u čiju su korist presudili, u kojima zahtijevaju da im se isplati ono što im je dosuđeno.
Advokat iz Gradiške Miron Bjelovuk ispričao je za eTrafiku da je to, prema njegovom mišljenju, veliki skandal koji je promakao javnosti, da je novac nestao, a građani ostali bez svoje imovine koja se u zakonu tretira na poseban način.
Bjelovuk kaže da bi sudski depoziti trebalo da se tretiraju kao sredstva koja se stavljaju u određeni sef i uzimaju iz njega isključivo po određenoj proceduri. Tako je i funkcionisalo sve do prije 15 godina, kada su u igru ušle banke.
“Tako su se čuvala potraživanja u izvršnom postupku, recimo u slučaju traženja izdržavanja djece. Na primjer, sud jednom roditelju zaplijeni automobil mercedes i proda ga za 20.000 maraka. Taj novac ne ide odmah majci i djetetu, nego se polaže u sef i čeka se da dođe po rasporedu u rad sudije, kada se vadi iz sefa novac i isplaćuje majci, daje se nagrada vještaku i tako dalje. Sad tog novca više nema, a ta majka, koja je ionako iscrpljena sudovanjem, mora da tuži državu i ide u novu bitku zbog nečega što joj je već dosuđeno”, objašnjava Bjelovuk.
Apsurd nad apsurdima
Navodi i drugi primjer koji se tiče potraživanja klijenta iz Gradiške čija su potraživanja oko 470.000 maraka. Prodata je nekretnina, a tužilac je bila jedna banka. Novac je tokom spora uplaćen na depozit i nestao skupa sa Bankom Srpske.
“Onda nastupa apsurd nad apsurdima. Nakon presude, banka traži svoj novac, ali sudija ne može da naredi isplatu jer nema para. Sudija potom traži od računovodstva da se nađe rješenje za isplatu, pita se Ministarstvo finansija, a onda stiže odgovor da pare nisu planirane u budžetu i da zato ne može biti isplate. Zamislite vi to! Kao da je to račun za struju! To su njihove pare i ne mogu do njh iako je sud presudio. Znam da su mnogi tužili i ne bih se iznenadio da toga ima daleko više nego što mislimo”, kaže Bjelovuk i dodaje da su i građani i sudovi nemoćni zbog ove situacije.
Bizarni scenario i poigravanje sa imovinom građana se tu ne završava. Nakon propasti Banke Srpske, depozitni novac prebačen je na račun u komercijalnoj banci, koja po svojoj prirodi posla, obrće sredstva koja ima na raspolaganju, što zakon izričito zabranjuje.
“Da sam ja nekada, kada sam radio kao sekretar suda, iz tog sefa uzeo, na primjer, 2.000 maraka da popravim službeni auto, učinio bih krivično djelo i odgovarao bih za to, iako bih namirio taj novac za deset dana, jer bi došlo iz budžeta. Sada se u komercijalnim bankama otvara poseban račun za potrebe rada suda i čim te pare legnu, one idu dalje u opticaj. Sada ga sud daje bankama da ga obrću, a dat je u svrhu čuvanja, a ne u svrhu poslovnog rizika“, kaže Bjelovuk.
Drugi advokat koji nije želio da mu spominjemo ime, jer želi da zaštiti stranku, kaže da je iznos depozita koji potražuje milionski, a datira još iz 2015. godine.
Pojedini depoziti premašuju milionske iznose
“Prvostepeni sud je utvrdio da je Ministarstvo finansija izdalo naredbu o ukidanju depozitnih računa, a da je Banka Srpske u stečajnom postupku ‘progutala’ 1,7 miliona maraka mog klijenta. Tražili smo od Ministarstva finansija povrat uplaćenog depozita i žalili se na činjenicu da se insistiralo na deponovanju sredstava u Banku Srpske iako je već tada grcala u dugovima”, ispričao je advokat.
Prema informacijama, koje smo dobili nezvanično, saznajemo da je Osnovni sud Banjaluka u depozitima izgubio oko pet miliona maraka, a Osnovni sud u Gradišci oko pola miliona.
U Osnovnom sudu u Bijeljni su nam potvrdili da su i oni ostali bez sredstava kod Banke Srpske i to u iznosu od 1.299.114 KM.
“U sporovima koje su stranke pokretale kod suda, vršene su uplate na ime predujma, na depozitne račune sudova, koji su otvoreni kod banaka, između ostalog i na depozitni račun koji je bio otvoren kod Banke Srpske, nad kojom je pokrenut stečajni postupak”, rekli su nam u ovom sudu.
U minisu su i depoziti Osnovnog suda u Trebinju, kojem je na računu ove banke ostalo zarobljeno 395.529 KM.
“Saldo na depozitnom računu kod ‘Banke Srpske’ prema poslovnim knjigama ovog suda na dan 31. decembra 2015. godine iznosio je 395.529 KM”, rekli su kratko iz suda i napomenuli da su u okviru jedinstvenog računa trezora otvoreni depozitni računi osnovnih sudova kod “Nova Banka” Banjaluka i NLB “Razvojna banka” Banjaluka.
U Okružnom sudu Banjaluka su nam potvrdili da ne raspolažu novcem, a iznos koji su naveli u odgovorima je nešto niži od informacije koju smo mi dobili od našeg izvora, a on iznosi tačno 4.965.470,25 KM.
Na pitanja nam je samo odgovorio Osnovni sud u Banjaluci, od kojeg smo saznali da su bili u obavezi da sudsko poslovanje vrše putem trezorskog sistema Republike Srpske, odnosno preko depozitnih računa, sve u skladu sa tada važećim Zakonom o trezoru.
U tom pravcu, Ministarstvo finansija Republike Srpske je naredbom od 30. decembra 2013. godine, otvorilo depozitne račune za sve osnovne sudove, koji su bili u obavezi da sa strankama depozitno posluju preko tih računa.
Ministarstvo finansija je 30. decembra 2013. godine, izdalo naredbu o ukidanju depozitnih računa osnovnih, okružnih i privrednih sudova Republike Srpske, te da će ovi budžetski korisnici svoje poslovanje obavljati preko sistema jedinstvenih računa Trezoru. Obaveza osnovnih, okružnih i okružnih privrednih sudova bila je da najkasnije do 31. decembra 2013. godine izvrše prenošenje salda.
“Stanje na računu je bilo 3.113.121,97 konvertibilnih maraka. Banku Srpske a.d. Banjaluka, Ministarstvo finansija RS koju je izabralo da bude banka preko koje će osnovni, okružni i okružni privredni sudovi poslovati sa strankama, nakon toga je otvoren stečajni postupak, zbog čega sud od tada ne raspolaže tim navedenim novčanim sredstvima. Kako je došlo do toga, povodom toga vas upućujemo na nadležno Ministarstvo finansija Republike Srpske. U odnosu na način rada depozita, sud kod isplata sa depozitnog računa postupa na osnovu sudskog rješenja koji dostavi postupajući sudija u računovodstvo suda”, rekli su nam u Osnovnom sudu u Banjaluci.
O depozitima smo pitali i druge sudove u Srpskoj, ali odgovori nisu stigli do zaključenja ovog teksta. Nije odgovorilo ni Minstarstvo finansija RS, pa ćemo ih objaviti naknadno, ukoliko stignu.
