Kinezi su do 2023. godine u BiH investirali više od 3 milijarde američkih dolara, prema podacima Agencije za promociju stranih investicija u BiH FIPA, koja se poziva na istraživanje “China Global Investment Tracker”. Prema podacima Centralne banke BiH Kinezi ulažu više u Republiku Srpsku, nego u Federaciju BiH.
Piše: Milkica Milojević
Iz FIPA ističu da se ulaganja i krediti iz Kine dramatično povećavaju nakon 2019.
U Republiku Srpsku u posljednjih 5 godina nisu stigli samo kineski graditelji i bankari, nego i učitelji kineskog jezika, profesori sinologije i doktori tradicionalne kineske medicine. Za to je zaslužan Konfučijev institut Univerziteta u Banjaluci.
U Konfučijevom institutu, u zgradi Fakulteta političkih nauka u Banjaluci, nedavno je upriličena mala svečanost. Dvoje studenata sinologije na banjalučkom Filološkom fakultetu dobili su stipendije u iznosu od 200 KM mjesečno od moćne kineske kompanije „Šandong“.
Ova kompanija gradi autoput Banjaluka – Prijedor. Posao je vrijedan oko 300 miliona evra, a ugovor „Šandonga“ i Vlade Republike Srpske godinama se skriva od javnosti.
S druge strane, ugovore o stipendiranju je pred TV kamerama studentima kineskog uručila lično direktorka ogranka „Šandong“ u Banjaluci Mingha Vang.
Dodjela stipendija, foto: Milkica Milojević
Tajni ugovori i javna promocija
Kineska državna kompanija za izgradnju puteva i pruga, “Šandong” odavno je prisutna u Srbiji, a 2018. u Banjaluci otvara kćerku firmu “SDHS-CSI BH” d. o. o. Iste godine potpisuje s Vladom RS ugovor o koncesiji za izgradnju autoputa Banjaluka – Prijedor.
Taj je ugovor objavljen tek nedavno, nakon nekoliko presuda Okružnog suda u Banjaluci. Ali ugovor je objavljen bez ključnog dijela: onog koji se odnosi na “finansijski model”, odnosno utrošak novca.
Ista kompanija je nedavno iskazala interes za izgradnju brze ceste Sokolac – Bijeljina, a kako je rekla direktorica Mingha Vang, “postoje i dugoročni planovi za rekonstrukciju željezničkih pruga u Republici Srpskoj”.
Da su ti planovi realni, svjedoči i to što Vlada RS već uveliko pregovara s “Kineskom željezničkom inženjerskom korporacijom”, iz koje je zvanično najavljeno da će svoje evropsko predstavništvo iz Varšave preseliti u Banjaluku, jer “Republika Srpska ima velike potencijale”.
Kineska korporacija za puteve i mostove CRBC, potpisala je nedavno s Vladom RS Memorandum o izgradnji 15 kilometara magistrale Foča – Šćepan Polje. Projekat, prema izjavi predsjednika Vlade RS Radovana Viškovića, vrijedi oko 100 miliona evra. Detalji, naravno, nisu poznati, a ako je suditi prema ranijim “kineskim projektima”, neće ni biti otkriveni.
Dok je Višković iza zatvorenih vrata pregovarao s kineskim graditeljima, u Konfučijevom institutu u Banjaluci je održano javno predavanje “Pojas i put na Balkanu”, a prije toga su Banjalučani mogli da uživaju u promociji izabranih pripovjetki Petra Kočića prevedenih na kineski, u formi stripa.
Sve ovo se izdešavalo u posljednjih mjesec dana.
Aktuelni događaji oslikavaju način na koji se širi kineski uticaj u Republici Srpskoj. Javno se radi na promociji kineskog jezika i kulture, pa i kineske spoljnje politike, iskazane inicijativom “Pojas i put”, a za taj dio posla zadužen je Konfučijev institut, dok se s druge strane poslovni projekti teški stotine miliona evra odlikuju izrazitom netransparentnošću.
Kako je Konfučije stigao u Banjaluku
Priča o Konfučiju u Banjaluci počinje 2017. godine, tokom samita zemalja istočne i centralne Evrope i Kine, poznatog kao “Inicijativa 16+1”. Tada je sjedište Konfučijevih instituta Hanban dalo saglasnost državnom Univerzitetu za tehnologiju u Tjenđinu i Univerzitetu u Banjaluci da partnerski osnuju Konfučijev institut u Banjaluci.
Kako je još 2019. upozorio politikolog Miloš Popović, postdoktorand na Univerzitetu u Lajdenu, Hanban, koji daje licence Konfučijevim istitutima širom svijeta, on djeluje pod dirigentskom palicom vodeće grupe za spoljnu propagandu kineske Komunističke partije.
Od 2004. godine, kada je ova misija počela, otvoreno je više od 1200 Konfučijevih instituta u više od 120 država.
Foto: Milkica Milojević
Kako navodi direktorka Konfučijevog instituta u Banjaluci Ljiljana Stević, u Beogradu je ovaj institut otvoren još 2006. i bio je među prvima u Evropi.
Iako je u BiH 2015. otvoren Konfučijev institut u Sarajevu, Kinezi su smatrali da nije zgoreg da imaju svoj centar uticaja i u Banjaluci.
Na otvaranju Konfučijevog instituta u Banjaluci 2018. počasni gosti su bili predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik i tadašnja ambasadorka Kine u BiH Čen Bo.
Važno je znati jezik ekonomske velesile
Od tada se institut bavi promocijom kineske kulture, umjetnosti, tradicije i filozofije, a u fokusu im je kineski jezik.
“Važno je znati jezik zemlje, koja je druga, a potencijalno i prva ekonomska sila svijeta. Važno je znati i običaje i pravila poslovanja u Kini. Zbog toga smo organizovali kurs kineskog jezika i kineske poslovne etikecije za zaposlene u Kabinetu predsjednika Republike Srpske” – kaže Ljiljana Stević.
Konfučijev institut organizuje i kurseve kineskog za djecu, omladinu i odrasle. Trenutno u Banjaluci radi 10 učitelja kineskog jezika što domaćih, mahom školovanih u Beogradu, što profesora i studenata koji dolaze iz Kine i u RS ostaju od godinu do 2 godine.
Kineski akademci borave u studentskom kampusu kao gosti Univerziteta u Banjaluci. Iako su volonteri, za svoj rad dobijaju naknade.
“Do sada je naše kurseve kineskog prošlo oko 200 polaznika, od vrtićke djece do odraslih. Organizujemo fakultativnu nastavu u pet osnovnih škola u Banjaluci, te u banjalučkoj Gimnaziji, gdje je 2000. otvorena Konfučijeva učionica. Radimo i sa srednjim školama u Srpcu i Doboju” – navodi Ljiljana Stević, dodajući da su kursevi za djecu i studente besplatni.
“To je poklon univerziteta zajednici” – kaže Stevićeva.
Ljiljana Stević, foto: Ustupljena fotografija
Plate na teret građana Srpske
Kao što je praksa i drugdje u svijetu i Konfučijev institut u Banjaluci djeluje u sklopu univerziteta. Ima kancelarije i učionicu na Fakultetu političkih nauka, a za svoje manifestacije koristi i prostorije drugih fakulteta. Domaće osoblje instituta su zaposlenici Rektorata Univerziteta u Banjaluci.
Na Konfučijevom institutu u Banjaluci zaposleno je troje Kineza, uključujući i kinesku direktoricu Šen Li i njih plaća Univerzitet u Tjenđinu. Četvoro domaćih zaposlenika plaća banjalučki Univerzitet.
“Naš godišnji budžet za projekte je oko 100 000 dolara i to obezbjeđuju partneri iz Kine. Troškovi plata za nas četvoro su veći od tog iznosa i to obezbjeđuje Univerzitet u Banjaluci” – kaže direktorka Stević.
Univerzitet u Banjaluci je javni univerzitet i finansira se najvećim dijelom iz budžeta RS i drugih javnih prihoda, što znači da ove plate padaju na trošak građana Srpske.
Ali i na Konfučijevom institutu i u Rektoratu Univerziteta u Banjaluci ističu da i zajednica ima koristi od njih.
“Podrška smo Rektoratu u međunarodnim djelovanju, osnažili smo univerzitet. Na kineski smo preveli djela Petra Kočića, Stevke Kozić Preradović, Ranka Preradovića i još nekih naših pisaca. I na druge načine radimo i na promociji srpskog jezika i kulture u Kini” – kaže Stevićeva.
Peking via Banjaluka
Podrška Konfučijevog instituta je bila presudna i za osnivanje odsjeka za sinologiju na Filološkom fakultetu u Banjaluci 2022. Odsjek danas ima 4 profesora sinologa, jednog lektora iz Kine i 23 studenta.
“Nadamo se da će studenata biti mnogo više, a ambicija nam je osnivanje azijskih studija na Univerzitetu u Banjaluci” – kaže Stevićeva.
Još 2011. godine odsjek za sinologiju je otvoren na Filozofskom fakultetu u Palama, u sklopu takođe javnog Univerziteta Istočno Sarajevo. Ova studijska grupa upisuje od 10 do 15 studenata godišnje.
Dakle, govornika kineskog u Republici Srpskoj je sve više, a sve je više i onih koji, makar i ne znali kineski, preko Konfučijevog instituta putuju u Kinu.
Kako se navodi u publikaciji izdatoj povodom 5. godišnjice Konfučijevog instituta u Banjaluci, zahvaljujući njima u Pekingu i Tjeđinu su boravili ne samo najbolji studenti sinologije i polaznici kurseva kineskog, nego i univerzitetski profesori, te delegacije Vlade RS i Grada Banjaluke.
I Beograđanka Mina Đorđević, jedna od dvoje studenata sinologije u Banjaluci, koji su dobili stipendiju kompanije “Šandong” s početka naše priče, nada se da će uskoro putovati u Kinu.
“Želim da u Kini nastavim školovanje i da se tamo zaposlim. Sinologiju sam upisala u Banjaluci, jer u Beogradu nisam uspjela, velika je konkurencija tamo. U stvari, danas je do Kine lakše stići preko Banjaluke, nego preko Beograda – kaže Mina Đorđević.
Zašto su aktivisti tužili Vladu RS
Ugovor o izgradnji autoputa Banjaluka – Prijedor danas je bar djelimično dostupan javnosti, zato što su Vladu RS tužile nevladine organizacije i novinari.
“Problem je u tome što je to koncesioni ugovor. “Šandongu” je prema pisanju medija, data koncesija na 30 godina za taj autoput, a Republika Srpska se obavezala da će koncesionaru nadokanaditi sredstva, ukoliko on ne naplati od putarina onoliko koliko je planirao. Poenta koncesija je upravo da koncesionar preuzme rizik, a ovdje sav rizik na sebe preuzima Republika Srpska koja garantuje ulagaču isplativost ovog projekta. Iz tog razloga važno je da javnost dobije sve informacije o tome na šta se RS obavezala tim ugovorom” – objašnjava Srđan Traljić, portparol Transparensi Internešenala u BiH.
TI BiH je dobio dvije presude u ovom slučaju, a tužili su Vladu RS i po treći put, jer insistiraju da se objavi i “finansijski model” ugovora, koji je još uvijek tajna.
