Piše: Mirko Pejanović
Na promociji knjige akademika Slave Kukića: “POSLJEDNJI POZIV U POMOĆ“, u izdanju Kult, Sarajevo, 2018.
Ovo je sedma knjiga akademika Slave Kukića koja je nastala u nizu knjiga što su priređene od odabranih kolumni u mostarskom “Dnevnom listu“. Kao autor brojnih kolumni, Slavo Kukić analizira društvenu i političku zbilju Bosne i Hercegovine. Čini to na temelju istraživačke invencije u posmatranju i analizi društvenih procesa i društvenih protivurječnosti. Kukić je neumoran sociolog istraživač koji u kontinuitetu više od dvije decenije istražuje odnos političkih stranaka i njihovih lidera prema povijesnom biću društva i države Bosne i Hercegovine. Zapravo, Kukić polazi od teorijskog stajališta da je Bosna i Hercegovina u svojoj višestoljetnoj egzistenciji kao zasebna teritorijalno-kulturna cjelina, iako pod tuđinskom vlašću više od četiri stoljeća, razvila svoju kako društvenu tako i kulturološku specifičnost. Više je aspekata te specifičnosti: višeetnička struktura stanovništva, te istovjetna kultura jezičke izražajnosti. Istovremeno, Bosna i Hercegovina je geografski i društveni prostor na kome su se u međusobnoj toleranciji razvile četiri vjerske zajednice: katolička, islamska, pravoslavna i judaizam. Uz sve ovo, življenje ljudi i to etnički izmješano na istom prostoru razvilo je vrijednosti zajedničkog života u naselju, ulici, lokalnoj zajednici, školi, preduzeću, zapravo u svim djelatnostima društvenog stvaranja. Uz sve to, Bosna i Hercegovina je zemlja sa velikim prirodnim bogatstvima: rude, šume, vode, plodno zemljište.
U modernu evropsku civilizaciju Bosna i Hercegovina ulazi nakon Berlinskog kongresa 1878. godine, da bi na početku XXI stoljeća, na temelju Dejtonskog mirovnog sporazuma, ušla u postratnu izgradnju mira i integraciju u Evropsku uniju i NATO savez.
Razvoj države Bosne i Hercegovine u postdejtonskom vremenu odvija se posredstvom angažovanja međunarodnih vojnih snaga i Visokog predstavnika međunarodne zajednice. Skoro cijelu jednu deceniju nakon Dejtonskog sporazuma, organizovani su parlamentarni izbori sa dvogodišnjim mandatom parlamentarnih tijela. Od 2002. godine parlamentarni izbori se provode sa mandatom od četiri godine.
Uz međunarodnu podršku započeo je proces postratne obnove i proces reintegracije bosanskohercegovačkog društva. Glavnu prepreku unutrašnjoj integraciji Bosna i Hercegovine predstavljalo je nepostojanje konsenzusa vladajućih parlamentarnih stranaka za upravljanje državnim razvojem Bosne i Hercegovine. Politički konsenzus u parlamentima uspostavljen je posredstvom angažovanja OHR-a.
Od vremena prestanka upotrebe bonskih ovlasti, a to je nakon 2008. godine, Bosna i Hercegovina egzistira u stalnim političkim konfrontacijama vladajućih stranaka. A te stranke su formirane na etničkoj osnovi. Više od 20 godina glavnu izbornu moć da upravljaju državom Bosnom i Hercegovinom dobijaju od građana tri etničke stranke: SDA, HDZ i SDS, s tim što SDS od 2006. godine zamjenjuje Savez nezavisnih socijaldemokrata iz Republike Srpske.
Ispoljavanje političkih interesa državljana Bosne i Hercegovine na etničkoj i kolektivističkoj osnovi potislo je stvarne socijalne, ekonomske i kulturne potrebe i interese građana.
Etničke stranke nemaju demokratski kapacitet, niti istorijsku prohodnost da u međusobnom koaliranju, nakon parlamentarnih izbora, formiraju stabilnu parlamentarnu većinu.Umjesto stabilne parlamentarne većine, formiraju se partnerstva u vršenju vlasti. Partnerstvo se svodi na podjelu resora u državnoj strukturi i podjeli udjela u upravljanju javnim preduzećima i ustanovama. O važnim ekonomsko-razvojnim pitanjima vladajuće stranke teško postižu saglasnost. Kako to izgleda u društvenoj praksi iskazano je u mandatu federalnog i državnog parlamenta od 2014. do 2018. godine. Parlamentarni rad je skoro umrtvljen. Državni parlament je za četiri godine mandata 2014.-2018. donio najmanje zakona u postdejtonskom periodu (ukupno 11 zakona). Sve to govori o nedovršenoj demokratskoj konsolidaciji bh društva.
Federalni parlament je izgubio potrebnu dinamiku zasijedanja i donošenja zakona. Ostvarivanje zahtjeva boračke populacije u smislu donošenja novog zakonodavstva traje više od dvije godine. Izgradnja energetskih objekata, bosanskog autoputa, magistralnih cesta je izostala u proteklom mandatu (2014.-2018) federalnog parlamenta. I sami lideri vladajućih stranaka su u više prilika iskazivali problem nepostojanja parlamentarne većine, kako u federalnom, tako i državnom parlamentu.
U većini svojih kolumni, napisanih od septembra 2016. godine pa do maja 2018. godine, akademik Slavo Kukić izvodi kritiku nemoći vladajućih stranaka u parlamentarnom odlučivanju. Elaboracija koju izvodi akademik Kukić dokazuje da je parlamentarno odlučivanje u zapećku. Moć parlamenata za vršenje vlasti pomjerila se u uske skupine političkih elita etničkih stranaka. Učinak njihovog međusobnog sukobljavanja je permanentna kriza u političkom, ekonomskom i socijalnom razvoju. Ona se manifestuje u pogoršanju opšte sigurnosti i sve većem siromaštvu građana. Beznađe koje je uslovljeno nepostojanjem mogućnosti za zapošljavanje omladine, dovodi do pojave masovnog odlaska mladih ljudi u evropske zemlje u traganju za poslom i ekonomskom egzistancijom. U odnosu na ranija vremena, sada na rad u inostranstvo odlaze cijele porodice. Demografski se prazne cijela naselja na teritoriju države Bosne i Hercegovine. Nastao je jedan novi fenomen: Bosni i Hercegovini prijeti opasnost gubitka populacije, gubitka stanovništva mlađe dobi, one strukture stanovništva koja posjeduje dobnu vitalnost za privređivanje. Ovaj najveći problem bosanskohercegovačkog društva u proteklih deset godina nalazi se izvan brige i aktivnosti vladajućih stranaka iz proteklog mandata parlamenata. Umjesto otvaranja glavnih socijalnih i ekonomskih problema žitelja Bosne i Hercegovine u predvečerje parlamentarnih izbora 2018. godine otvaraju se pitanja etničkog sukobljavanja i prekrajanja granica, kako bi se zaplašilo, a potom homogeniziralo izborno nacionalno tijelo.
Fenomeni zastoja u razvoju države Bosne i Hercegovine javljaju se kao dominantni u Kukićevim analizama izloženim u 77 kolumni što čine sadržaj knjige: “Posljednji poziv u pomoć“.
Na početnim stranicama knjige je kolumna iz septembra 2016. godine, pod naslovom: “Duh Karađorđeva ponovo nad Bosnom i Hercegovinom“. Na kraju knjige je kolumna: “Može li Lukavac biti model građanskog otpora za cijelu BiH“.
Osim kritičke analize socijalnih i političkih procesa i glavnih aktera tih procesa u protekle dvije godine, akademik Kukić dolazi do važnih spoznaja o glavnim aspektima krize u razvoju bosanskohercegovačkog društva. Autor ne ostaje na ravni upozorenja izvedenih u kritičkoj analizi. On oblikuje moguće ideje za preokret u društvenom razvoju Bosne i Hercegovine. Zapravo, akademik Slavo Kukić za stručnu, naučnu i demokratsku javnost Bosne i Hercegovine oblikuje nekoliko važnih pretpostavki za izlazak bh društva iz permanentne krize.
Stajna tačka sa koje polazi Kukić jeste tvrdnja naučnika istraživača u uvodu knjige da je “pred BiH krajnje upitna budućnost“ (autorov uvod u knjizi, str. 17).
Koje su to pretpostavke što ih autor zagovara da bi se iz krize izašlo i ušlo u novo stanje prosperitetnog razvoja Bosne i Hercegovine?
Najprije to je promjena koncepta vlasti i to sa stanovišta promjene strukture političkog pluralizma, odnosno stranačkog sistema u Bosni i Hercegovini. Sociolog politike i intelektualac kritičkog mišljenja, akademik Slavo Kukić uvodi pretpostavku koja znači uspostavljanje građanskog bloka stranaka. Pri tome podrazumijeva sve stranke ljevičarskog i liberalno-demokratskog usmjerenja, koje u svom članstvu imaju građane iz svih etničkih skupina. Ali, ti se građani ujedinjuju na platformi socijalnog preobražaja i do stabilne ekonomske egzistancije. U ovom građanskom bloku stranaka svoje mjesto bi pronašle i organizacije civilnog društva, zapravo cijeli kompleks nevladinih organizacija. Na više mjesta u knjizi akademik Kukić vidi udruživanje građanskih partija kao nužan oblik građanskog otpora višedecenijskoj vladavini etničkih stranaka koje, osim svojih interesa za uža rukovodstva, ne vide građane i njihove socijalne i ekonomske probleme.
Drugu pretpostavku za zaokret u razvoju bosanskohercegovačkog društva autor vidi u objedinjavanju svih demokratskih snaga u Bosni i Hercegovini na projektu ubrzanja integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez. Jer, ugradnja pravne stečevine u zakone Bosne i Hercegovine vodi uspostavljanju pravne države Bosne i Hercegovine u svim segmentima njene organizacije.
Istovremeno, ubrzanje integracije države Bosne i Hercegovine u NATO savez vodi do opšte sigurnosti i stabilnosti mira. I ne samo to, sa članstvom u NATO savezu Bosna i Hercegovina će privući novi interes za inoulaganja.
Kad knjiga dođe do stručne i sveopšte javnost, ona svojim sadržajem može postati pokretač novih ideja i energija, osobito u ljevičarskim i građanskim strankama. Poslužiće i građanima da ojačaju ulogu za društvene promjene svojim izlaskom na predstojeće izbore.
Autoru i izdavaču sve čestitke za štampanje knjige: “Posljednji poziv u pomoć“.
