Nakon što je bivši visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini Valentin Inzko nametnuo dopune Krivičnog zakona BiH kojima se zabranjuje i kažnjava negiranje genocida i veličanje ratnih zločinaca, u Republici Srpskoj nastupio je haos. Član Predsjedništva BiH Milorad Dodik po ko zna koji put najavio je mogućnost otcjepljenja tog entiteta.
Koji dan kasnije, Narodna skupština RS usvojila je po hitnom postupku Zakon o neprimjenjivanju odluke visokog predstavnika o zabrani negiranja genocida. Parlamentarci iz RS usvojili su i izmjene entitetskog krivičnog zakona kojima će biti kažnjivo nazivanje Republike Srpske genocidnom tvorevinom.
Ali prateći politički život u RS, te opštepoznatu “sabornost” koju opozicija redovno demonstrira na nacionalnim temama, malo koga je ovaj haos iznenadio. Nikoga više, nažalost, ne šokira ni činjenica da prosječni građanin Republike Srpske, bez obzira da li je simpatizer pozicije ili opozicije, uredno negira ili relativizuje srebrenički genocid.
Strahota ove tragedije nije uspjela da probije zid koji su decenijama zidali obrazovni sistem i Radio televizija Republike Srpske (RTRS), potpomognuti većinom medija iz tog entiteta. Koliki su “posao” odradili, postaje jasno po stravičnoj činjenici da empatija za više od 8.000 žrtava i njihovih porodica potpuno izostaje.
Ipak, posebna ”vrsta” unutar populacije negatora genocida su akademski obrazovani građani, koji su se primili na matricu “nije genocid već masakr”. Prosječan intelektualac iz Republike Srpske rado će prepispitivati kriminal unutar vladajuće strukture, ali će na pomen genocida u Srebrenici, uprkos svim presudama i dokazima, izabrati da okrene glavu.
Novinari, profesori, ekonomisti… licitiraće brojem žrtava, potezati Jasenovac, zločin u Kravicama, zaboravljajući da je uz sve to, genocid nad više od 8.000 srebreničkih Bošnjaka najstrašniji pokolj na ovim prostorima od II svjetskog rata do danas.
“A šta su oni nama radili”, mantra je kojom se u RS pokriva bezosjećajnost, glupost i bahatost spram užasa koji se desio u Srebrenici.
I makar je tačno da kolektivna krivica ne postoji, izostaje ono elementarno ljudsko – i lični i kolektivni sram. I dalje se insistira na nacionalističkim mantrama prema kojima Bošnjaci navodno žele monopol žrtve, Haški sud je pristrasan, a cijeli svijet koji se užasava nad genocidom, zapravo već decenijama sprema veliku urotu protiv Srba.
Negiranje genocida iz RS zapravo najviše i pogoduje bošnjačkim nacionalistima, kao konstantna vatra na kojoj etničke vođe održavaju jedni druge na vlasti.
Iz tzv. “intelektualnih krugova” u RS često se može čuti teza da “neprijatelji” žele ukinuti RS proglašavajući ga genocidnom tvorevinom. I to je jedan u nizu trikova kriminalizovane entitetske vlasti koja u javnost plasira netačne informacije: u tužbi BiH protiv tadašnje SR Jugoslavije potvrđeno je da je u Srebrenici počinjen genocid, ali su odbačeni navodi tužbe da je genocid počinjen na čitavoj teritoriji Bosne i Hercegovine.
Ofucani trik podmetanja nacionalnih tema radi spasavanja fotelja, u RS jednako pali i kod intelektualaca, kao i onih koji ne nose akademske titule. Uzrokom toga u budućnosti će se vjerovatno baviti politikolozi, sociolozi i psiholozi. Ali cijela situacija dobija nešto jasnije obrise ako se zna da je veliki broj Srba iz Bosne i Hercegovine još na samom početku rata izmanipulisan tezom da odlaskom na front brani Jugoslaviju.
Manji broj se suočio s činjenicom da su bili marionete u igrokazu srpskih nacionalista, potpomognutih onim iz susjedstva. Neuporedivo veći broj njih izabrao je liniju manjeg otpora, nastavljajući da vjeruje u “istine” kreirane još u Memorandumu SANU.
U izranjavanoj i komplikovanoj Bosni i Hercegovini mnogo lakše je bilo zauzeti i “braniti” stav većine unutar svog nacionalnog korpusa, po cijenu i da taj stav znači negaciju humanosti i zdravog razuma. Tako se i u “intelektualnim krugovima” RS sačuvala komformistička i bešćutna priča o Srebrenici kao “napumpanom” zločinu, čiji je zadatak “da diskredituje Srbe u BiH do ukidanja Republike Srpske”.
Takav narativ opstaje već decenijama jer se “ušminkanom” Srebrenicom izbjegava suočavanje s krivicom zbog ćutanja, suočavanje sa sramom, a osigurava se prihvatanje unutar čopora. Istovremeno, ego “intelektualca”, izložen nepobitnim činjenicama, na kraju ostaje netaknut.
Zato se danas na društvenim mrežama mogu pronaći brojni statusi obrazovanih ljudi koji, dok udomljavaju ljubimce i skupljaju novac za operacije bolesnih, istovremeno obezvrjeđuju stradanje više od 8.000 ljudi, nijemi su i gluvi na patnje njihovih udovica i siročadi.
U šizofrenoj odbrani od nepostojeće kolektivne krivice za ratne zločine, javlja se druga vrsta kolektivne (ne)odgovornosti – izostanak razumijevanja i empatije prema žrtvama “druge strane” kao jedini temelj od kojeg se može išta sagraditi.
Jedno izvinjenje izabranih predstavnika vlasti promijenilo bi stavove građana te poslužilo kao dokaz koji distancira vlast od zločinaca.
Osim, naravno, ako ta distanca ne postoji.
