Koalicija za slobodne i poštene izbore „Pod lupom“održala je konferenciju za medije na kojoj je predstavila Preliminarni izvještaj dugoročnog posmatranja izbornog procesa uoči Opštih/Općih izbora 2022. godine za period od 25.07. do 25.09.2022. koji se odnose na rad izborne administracije i zabilježene izborne nepravilnosti.
U izvještaju se navodi da će pravo glasa na izborima 2. oktobra imati 3.368.666 građana i građanki BiH, koji su upisani u Centralni birački spisak, zaključno sa 18.08.2022. godine. Za glasanje izvan BiH registrovano je ukupno 69.966 birača/ica, dok je za glasanje putem mobilnog tima unutar BiH registrovano ukupno 14.222 birača/ice.
Dugoročni posmatrači/ce Koalicije „Pod lupom“ zabilježili su ukupno 1.202 različite izborne nepravilnosti u periodu od 25.07-25.09. 2022. godine.
Najveći broj izbornih nepravilnosti odnosi se na 484 slučaja preuranjene izborne kampanje u 67 opština/gradova u BiH, od čega se 157 nepravilnosti odnosi na dokazane slučajeve plaćenog oglašavanja na društvenim mrežama u vrijeme kada to Izbornim zakonom BiH nije dozvoljeno, dok se 384 slučaja odnose na zloupotrebe javnih resursa i/ili funkcija u svrhu izborne kampanje u 67 opština/gradova – kaže se u izvještaju.
Iz koalicije Pod Lupom ističu da se nastavlja praksa trgovine mjestima u biračkim odborima, a prema informacijama dobijenim sa terena sumnja na pomenutu nepravilnost zabilježena je u 55 slučajeva u 36 različitih opština/gradova.
Zabilježeni su brojni navodi o kupovini glasova, raspon cijene glasa kreće se od 50 – 200 KM. Nastavlja se i praksa nedozvoljenih pritisaka na birače/ice nuđenjem zaposlenja, prijetnjama gubitkom posla, zastrašivanjem i/ili distribucijom poklon paketa u zamjenu za glas – navodi se u izvještaju.
Izražena je zloupotreba društvenih mreža za korištenje neprimjerenog govora i/ili govora mržnje u svrhu defamacije kandidata/kinja ili političkih oponenata, često kroz tzv. botove.
Za razliku od ranije posmatranih izbornih procesa, nije bilo prijavljenih slučajeva zloupotrebe ličnih podataka za glasanje putem pošte, što je rezultat uvođenja dodatnih mehanizama osiguranja pri registraciji za glasanje van BiH od strane CIK BiH, kao ni prijava u vezi ažurnosti Centralnog biračkog spiska (npr. umrla lica na biračkom spisku).
Slučajevi plaćene zakonom zabranjene kampanje i navoda o sumnji na trgovinu mjestima u biračkim odborima dostavljeni su CIK-u BiH na postupanje.
Po osnovu prijava Koalicije „Pod lupom“ CIK BiH izrekla je sankcije političkim subjektima za plaćeno oglašavanje na društvenim mrežama u vrijeme prije zvaničnog početka izborne kampanje.
Po osnovu prijava Koalicija „Pod lupom“ izrečene su prve sankcije za političke subjekte i pojedince za nezakonitu trgovinu mjestima u biračkim odborima – 26 od ukupno 50 preporuka Koalicije „Pod lupom“ djelimično je ili u potpunosti implementirano u izborna pravila, od čega čak 14 u posljednjih 6 mjeseci kroz izmjene i dopune Izbornog zakona BiH i podzakonskih akata CIK BiH.
Kada govorimo o uočenim nepravilnostima na terenu (ne računajući plaćenu kampanju kada to Izbornim zakonom BiH nije dozvoljeno), razvrstano prema političkim subjektima, najveći broj zabilježenih nepravilnosti odnosi se na SNSD (166), SDA (158), SDP BiH (71), HDZ BiH (56) i SDS (28), stoji u izvještaju koalicije Pod lupom.
Kao i u ranijim izbornim ciklusima, zabilježeno je da značajan broj političkih subjekata provodi aktivnosti izborne kampanje prije njenog zvaničnog početka, posebno u segmentu plaćenog oglašavanja na društvenim mrežama. Koalicija je zabilježila 157 pojedinačnih slučajeva nezakonitog plaćenog oglašavanja od strane 33 politička subjekta i/ili njihova kandidata. Pored plaćenog oglašavanja na društvenim mrežama, zabilježeno je da su pojedini politički subjekti započeli sa aktivnostima koje su de facto aktivnosti izborne kampanje na terenu, a koje nisu internog stranačkog karaktera, te da se u tom smislu u velikoj mjeri koristi tzv. siva zona Izbornog zakona BiH koja izričito zabranjuje samo plaćeno oglašavanje prije zvaničnog početka izborne kampanje.
Centralna izborna komisija BiH novčano je sankcionisala niz političkih subjekata i/ili kandidata istih za plaćeno oglašavanje na društvenoj mreži Facebook u vremenu prije početka izborne kampanje, uključujući i za slučajeve ove nepravilnosti koje je prijavila Koalicija „Pod lupom“3 . Prema informacijama kojima raspolaže Koalicija, CIK BiH je do 5. septembra 2022. izrekla 37.000 KM novčanih sankcija različitim političkim subjektima i/ili njihovim kandidatima/kinjama za ovo kršenje Izbornog zakona BiH, što i nije konačni iznos zbog naknadnih postupaka i onih koji su još u toku.
U pogledu ažurnosti centralnog biračkog spiska, bitno je istaći da nisu zabilježene prijave većeg broja umrlih lica na biračkim spiskovima po osnovnim izbornim jedinicama, kao što je to bio slučaj u prethodnim izbornim ciklusima, već je uglavnom riječ o incidentnim slučajevima.
Posmatrači Koalicije su prijavili navode o 55 slučajeva trgovine mjestima u biračkim odborima u 36 različitih opština/gradova5 . Uvidom u listu ovjerenih političkih subjekata za učešće na predstojećim Opštim izborima, nastavlja se trend širom BiH gdje se određeni broj političkih subjekata prijavljuje i ovjerava za učešće na izborima u osnovnim izbornim jedinicama u kojima nemaju nikakvo djelovanje, opštinski odbor, službene prostorije niti se planiraju ozbiljno nadmetati u izbornoj utrci, što može upućivati na zaključak da se to radi sa namjerom da se ostvari trgovina mjestima u biračkim odborima.
Iako nezakoniti, pritisci na birače/ice i kupovina glasova na izborima u BiH već su postali uobičajena praksa. Posmatrači Koalicije izvijestili su o 27 takvih slučajeva u 18 6 opština/gradova. Navedeni slučajevi odnose se na navode o nuđenju novca u zamjenu za glas, pritiske na zaposlene u javnim preduzećima i slično. Glasine o kupovini glasova zabilježene su u više opština/gradova gdje se ti iznosi kreću u rasponu od 50 do 200 KM. Zabrinjavaju napomene dugoročnih posmatrača o tome da su takvi razgovori i dogovori opšteprihvaćeni i da građani/ke ne zaziru od prodaje glasova, kao niti da postoji razumijevanje da su ovakve pojave zapravo krivična djela.
Posmatrači Koalicije „Pod lupom“ izvijestili su o 384 slučaja zloupotrebe javnih resursa u 67 opština/gradova. Prijavljeni slučajevi odnose se u najvećem broju na intenziviranje radova na lokalnoj infrastrukturi, te učestale i intenzivirane posjete funkcionera sa viših nivoa vlasti, koji se u pravilu sastaju ili posjećuju one opštine/gradove na čijem su čelu njihove stranačke kolege/ice. Analiza pristiglih prijava pokazuje da se najveći broj slučajeva zloupotrebe javnih resursa odnosi na političke subjekte SNSD (109), SDA (81), HDZ BiH (38), SDP BiH (36) i Stranka za BiH (18).
Neprimjeren govor, sadržaj ili govor koji može podstaći vjersku, nacionalnu ili netrepeljivost po drugom osnovu, najčešće pripadnosti političkoj opciji, zabilježen je u 45 slučajeva u 239 opštine/grada. Većina slučajeva odnosi se upravo na posljednje, izrazito neprimjeren govor ili netrepeljivost po osnovu političke pripadnosti gdje se posebno na društvenim mrežama, putem botova, lažnih profila i slično ulaže mnogo napora u defamaciju kandidata/kinja ili političkih oponenata, kaže se u izvještaju.
Radi informisanja javnosti o izbornim nepravilnostima, Koalicija „Pod lupom“ je pripremila online alat – Mapu izbornih nepravilnosti – koja će javnosti i zainteresovanim stranama dati uvid u tok izbornog procesa u BiH kroz same prijavljene, odnosno zabilježene nepravilnosti. https://
Izvor: podlupom.org
