Nedavni potez Rusije u Savjetu bezbjednosti UN-a kojim je Moskva izdejstvovala da se visoki predstavnik za BiH ne obrati UN-u u zamjenu za usvajanje rezolucije o produženju mandata EUFOR-a, na dnevni red ponovo je stavio ulogu Ruske Federacije u produbljivanju postojeće političke krize u Bosni i Hercegovini.
Taj potez, iako nije proizveo nikakve formalno-pravne konsekvence, poslao je vrlo artikulisanu političku poruku kada je riječ o zainteresovanosti međunarodne zajednice za stanje u BiH. Popustivši pod ruskim pritiskom, zapadne države pokazale su da stanje u Bosni i Hercegovini ne smatraju dovoljno alarmantnim makar se iz Republike Srpske posljednjih mjeseci uporno najavljuje vraćanje nekoliko entitetskih nadležnosti – što bi vodilo dezintegrisanju države a, prema neki ocjenama, i totalnoj radikalizaciji odnosa unutar BiH.
MOSKVA NE MOŽE DA ZAUSTAVI PUT BIH U NATO
Osokoljen takvim stanjem, član Predsjedništva BiH Milorad Dodik nastavlja u pravcu dezintegracije, istovremeno ponavljajući da sukob u BiH nikome nije cilj. Ali veliki broj građana jednako tako pamti “mirovne poruke” koje su stizale od strane nacionalnih vođa pred sami početak prethodnog rata u Bosni i Hercegovini.
Stoga se postavlja ključno pitanje: da li bi Dodik “divljao” do ove mjere da nema konkretnu podršku Moskve?
Potpuno je, međutim, drugo pitanje da li Ruska Federacija podršku Dodiku i dezintegrativnim procesima u BiH prikazuje sve neskrivenije upravo kako bi, zaokupljujući SAD i zapad bosanskim “buretom baruta”, oslobodila manevarski prostor za ono što je njihov strateški interes, a to je prevashodno Ukrajina i nekoliko država i regija u tom pojasu istočne Evrope.
Analitičari smatraju da, birajući između mogućeg opstruiranja puta BiH u NATO, što je također ruski interes, i ovladavanja svim vojno-političkim procesima i operacijama na istoku Evrope, za zvaničnu Moskvu nema dvojbe: državni strateški cilj je osigurati ”komšiluk” i proširiti uticaj što je moguće više prema centralnoj Evropi i dalje. Pogotovo jer je Moskva svjesna da će teško moći zaustaviti put BiH u NATO ako znamo da su sve države u okruženju članice Atlanskog saveza, izuzimajući Srbiju čiji predsjednik i dalje igra dvostruku igru između Rusije i zapada.
Ako je suditi prema Dodikovim riječima, ali i nekim drugim pokazateljima, Republika Srpska ima neku vrstu “partnerskog pokroviteljstva” od strane Rusije, koje se manifestuje na političkom, ekonomskom i kulturnom planu, dok je vojni aspekt za širu javnost totalna nepoznanica.
“Zahvalni smo Ruskoj Federaciji za angažman u BiH, putem njene ambasade, ali i za sve ono što je spremna da učini u Savjetu bezbjednosti UN prihvatajući izvještaje Republike Srpske, koji se potpuno razlikuju od onog što piše visoki predstavnik u BiH, te informišući svijet o tome”, rekao je Dodik nedavno, prilikom posjete mjestu na kojem se u Banjaluci gradi srpsko-ruski hram.
Izjave ruskih diplomata mahom su usmjerene podršci zvaničnoj politici Republike Srpske makar ponekad sadrže i jedno “ali” koje Dodik redovno propušta spomenuti.
RUSKI PRIORITETI
Tako je ambasador Ruske Federacije u BiH Igor Kalabuhov izjavio da ne vidi nikakav problem u ideji Milorada Dodika o samostalnoj Republici Srpskoj, ali u okviru BiH, naglasivši da će je Rusija podržati “ako do njene realizacije dođe – u dijalogu”. On je rekao da u razgovorima za rješenje krize u BiH zagovara da sve odluke moraju biti donesene u komunikaciji između entiteta, koji sami moraju da se opredijele kako da nađu najoptimalniji put za izlaz iz sadašnje situacije.
Profesor međunarodnih odnosa s Regent’s Univerziteta u Londonu Neven Anđelić ističe da su prioriteti Moskve, na strateškom planu, sasvim drugačiji, odnosno da u konstelaciji odnosa svjetskih sila BiH za Rusiju služi na neki način za potkusurivanje.
“Ruski interesi su prvenstveno u istočnoj Evropi – Ukrajina, Moldavija, Bjelorusija, to je taj dio koji je nekada bio zajedničko susjedstvo između EU i Rusije, međutim, od pogoršanja odnosa to više nije i tu je borba za prevlast. Drugi prioritet Moskve je u Kavkazu, tu imamo nekoliko sukoba, prvenstveno u Gruziji, i secesionističke pokrete, kao i rat između Azerbejdžana i Armenije. Tu se pojavljuje i Turska, sa sličnim modelom vlasti koji se uzajamno razumiju i, otprilike, neki je dogovor postignut. Imamo donekle, iako se to ponovo razbuktava, promjenu odnosa oko Nagorno Karabaha. Dakle, na Balkanu Rusija nikada nije bila direktno predugo prisutna. Uvijek je iskazivala interes, ali mislim da je to neka varalica – da se zapad ima gdje zabaviti dok im se u onim glavnim regijama, gdje je Rusija zaista zainteresovana, istočna Evropa i Kavkaz, oslobađa više prostora”, kaže Anđelić.
Premda među analitičarima i boljim poznavaocima međunarodnih prilika mahom preovladava mišljenje da je BiH nevažna u krupnim geostrateškim nadigravanjima Rusije i zapada, činjenica je da je Moskva izlazila u susret vlastima RS kad god je trebalo izazvati politički haos i dodatno destabilizirati Bosnu i Hercegovinu.
Podsjetićemo na slučaj kada je Rusija prije šest godina blokirala usvajanje britanske Rezolucije Savjeta bezbjednosti UN o Srebrenici kojom se osuđuje genocid, a koju su podržale SAD i zemlje Evropske unije.
Ili pak na direktnu prijetnju Ambasade Rusije u BiH da će, “ukoliko BiH nastavi sa praktičnim približavanjem NATO-u Rusija reagovati na taj ‘neprijateljski korak’”.
MOSKVA PREKO RS OPSTRUIRA ZAPAD
Ruska novinarka Julija Petrovskaja u kolumni za Al Jazeeru (https://bit.ly/3oY2K2C) navodi da Moskvu zanima tek opstrukcija zapadne agende na Balkanu. Premda je doprinjela propagandnoj Dodikovoj pobjedi rušenjem kredibiliteta visokog predstavnika u Savjetu bezbjednosti UN, Rusija, navodi Petrovskaja, nije u poziciji da nameće svoje odluke.
“Rusija finansira nekoliko medija, ali nema svoju vojnu komponentu na udaljenom Balkanu gde je ključan uticaj NATO-a i EU. A da ne govorimo da bi svaki pokušaj potkopavanja napora SAD-a i NATO-a u regionu rezultirao dodatnim sankcijama”, piše ruska novinarka.
Ona iznosi i zapažanja da glavni mediji u Rusiji nisu posvetili mnogo pažnje trenutnoj bosanskoj krizi. Za Milorada Dodika ističe da “najveće simpatije” uživa na “konzervativnim nacionalističkim sajtovima koji objavljuju izveštaje s antimuslimanskim i antizapadnim naglaskom”.
I dok Radio-televizija Republike Srpske, uz prateće prododikovske medije, na sva zvona udara i najminimalniju manifestaciju ruske pažnje prema RS, sve ozbiljnije analize govore da, geostrateški, Bosna i Hercegovina i entitet Republika Srpska nemaju posebnog značaja za Rusiju. Međutim, direktnim pomaganjem u destabilizaciji Bosne i Hercegovine preko separatističkih aktivnosti Milorada Dodika zvanična Moskva želi da veže pažnju zapada za Balkan kako bi oslobodila više prostora na istoku Evrope u neposrednom komšiluku, s čim se slaže i profesor Anđelić.
On podsjeća da su Moskvi važni gasovodi kroz Kavkaz i Sjeverni tok 2, da dominira Bjelorusijom, da utječe ili destabilizira Ukrajinu i da u Moldaviji ostane status quo. U Kavkazu, kaže Anđelić, interes je da se zadrži prošlogodišnji dogovor gdje su Turska i Rusija otprilike podijelile nadležnosti i uticaje.
Uzevši sve činjenice u obzir, Dodikovo mahanje ruskom podrškom stoga je više upućeno gledaocima u RS u prajm tajmu, posebno u situaciji započetih dezintegracionih procesa u BiH. I tu vjerovatno nije kraj performansima; ne treba zaboraviti da je Dodik prošle godine potpisao ANP (Godišnji nacionalni plan reformi), koje države-pretendenti za članstvo u NATO podnose godišnje ovom najvećem svjetskom vojno-političkom savezu.
“Dodik modifikuje svoje politike i u jednom momentu je pristao na evroatlanske integracije. Kasnije je vjerovatno bilo sugerisano iz Beograda da nije vrijeme za to, da se možda može nešto bolji dogovor ispregovarati”, kaže Anđelić.
Uzimajući u obzir sve navedeno, on smatra da je Dodikov posljednji politički egzibicionizam vjerovatno “proba dokle je moguće ići”.
“Saznali su otprilike da secesija neće biti moguća i sada je to preorjentisanje na koji način mogu izvući što više sopstvene koristi. I osigurati se, svakako, od uvođenja u praksu vladavine prava, ljudskih prava i istinske demokratije u BiH”, zaključuje ovaj profesor međunarodnih odnosa.
